Ο Φιλελευθερισμός του Τεκτονισμού

 

 

 

Ο Φιλελευθερισμός του Τεκτονισμού

(επί τη ευκαιρία - και - της εθνικής εορτής της 25^ης Μαρτίου)

Εισαγωγή

Στο πλαίσιο του διαλόγου που άρχισε στις Στοές μας και στο προκείμενο βήμα της Μεγάλης Στοάς μας, με αφορμή την επέτειο της Εθνεγερσίας του 1821 (δια των αναρτηθέντων πανηγυρικών), και εξελίχθηκε υπό τις συνθήκες έτερο- και αυτο­προστασίας διά του (αυτό- ;)περιορισμού της "ελευθερίας" μετακίνησης, θεώρησα (ευελπιστώ) χρήσιμη την ανάρτηση του συνημμένου πονήματος στην όλη εξέταση της "ελευθερίας".

Αδδ∴ υγιαίνετε και αισιοδοξείτε με την βοήθεια και των αρχών και της παράδοσης του θεσμού μας και ιδίως της κατά καθήκον εις ελευθερίαν ευπραξίας.

Μπορεί η επανάληψη να είναι μήτηρ μαθήσεως, είναι όμως και πρόξενος ανίας, ιδίως όταν αφορά σε ξύλινους λόγους και παραγωγές στρατευμένων κονδυλοφόρων που συσκοτίζουν ή πάντως απαξιώνουν την αλήθεια. Το ίδιο συμβαίνει με τους πανηγυρικούς επ’ αφορμή εθνικών επετείων, που προφανώς σκοπεύουν στην διατήρηση της εθνικής μνήμης. Για τούτο χρειάζεται να φροντίζουμε ώστε ο πανηγυρικός μας να σκοπεύει στη συνειδητοποίηση της ουσίας των επετείων, πέραν των τετριμμένων και αναμασώμενων, γεγονότων και σχολίων.

Έτσι, θεώρησα χρήσιμο να δούμε την προκείμενη επέτειο ως αφορμή για να αναδειχθούν τα στοιχεία και γεγονότα που τεκμηριώνουν την σχέση του ελευθεροτεκτονισμού του Α.Α.Σ.Τ. με την ουσία της επετείου που κατ’ εμέ είναι η εθνική ανεξαρτησία και η προσωπική ελευθερία.

Είναι κοινός τόπος ότι η ελευθερία είναι μια ευαίσθητη έννοια και κατάσταση, με πολλούς επιβουλείς, όπως ένας επίδοξος κατακτητής, ένας δικτάτορας, ένας εκβιαστής, ένας μισαλλόδοξος ή φανατικός νους, ένας φθονερός προϊστάμενος, ένας ανασφαλής επικεφαλής οργάνωσης, ένα αυταρχικό αφεντικό ή ένας στρατευμένος και χειραγωγός της σκέψης ή συνείδησης λόγος ή έργο ή μεθόδευση, ένας διαταραγμένος ή μισερός ρουφιάνος, όπως και κάθε λογοκρισία ή συζυγική δεσποτεία.

Είναι φανερό ότι το κοινό στοιχείο όλων αυτών των «κακών» είναι πράγματι η προσβολή της ελευθερίας, άλλοτε της Πολιτείας ή του έθνους, άλλοτε της κοινωνίας, ή της ομάδας ή του ατόμου.

Βέβαια παρά τις επιμέρους εκφάνσεις και τα πεδία έκφρασής της, μια είναι η ιδέα της ελευθερίας, μία και μόνη κατάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί ως ελευθερία και όλες οι προαναφερόμενες περιπτώσεις δεν είναι παρά μερικώτερες εκδηλώσεις της.

Έτσι όταν λέμε «εθνική ελευθερία» θα μπορούμε να εννοούμε το πλαίσιο όλων των ελευθεριών που συνέχονται με τους ανθρώπους, τις ιδέες, τις αργές, την κοινωνία του Έθνους.

Ο Ρήγας έγραψε «Όταν εμποδίζωνται αυτά τα δίκαια (ελευθερία σκέψεως, εκφράσεως, συναθροίσεως κλπ...) είναι ενθύμησις του εξοστρακισθέντος Δεσποτισμού όπου αποδιώξαμεν (άρθρο 7, τα δίκαια του ανθρώπου). Έτσι, ο Ρήγας εξομοιώνει την κοινωνική με την εθνική δουλεία.

Αυτή η αντίληψη συνιστά την βάση της σχέσης Τεκτονισμού και Ελευθερίας, ή την πεμπτουσία του Τεκτονισμού, με άλλα λόγια. Αυτήν την σχέση και αντίληψη διερευνά το παρόν, αποδίδοντας παλιό σχετικό τεκτονικό λόγο που διαρθρώνεται κατά τα κείμενα και την πρακτική δραστηριότητα του τεκτονικού θεσμού.

 «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στα θεσμικά κείμενα του ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ»

 Η κοινά αποδεκτή σχέση αιτίας – αποτελέσματος υπάρχει και στην σχέση πράξη – νόηση ή αντίληψη ή ιδέα και αυτή η συνέχεια συνιστά τον Λόγο στην ανθρώπινη διάσταση, τον ανθρώπινο άθλο, γέρας και κατάρα.

Έτσι, πίσω από τις δράσεις του Τεκτονισμού για την ελευθερία βρίσκεται μια παλαιότατη φιλελεύθερη και ευρέως ανθρωπιστική τεκτονική θέση: «Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης» είναι το πλέον χρησιμοποιημένο, ευρύτατα γνωστό τεκτονικόν λόγιον από το 1789.

 1.     ΤΟ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

 Κατά το γνωστό, λίγο - πολύ κοινό στις τεκτονικές δυνάμεις, Σύνταγμα ή Καταστατικό Χάρτη κάθε παραδοσιακά οργανωμένου τεκτονικού σώματος «ο Τεκτονισμός είναι θεσμός προοδευτικός» βασικό σημείο κοινωνικής ελευθερίας. Περαιτέρω λέγει «Ως ύπατον αγαθόν ο ελεύθερος τέκτων θεωρεί την ελευθερίαν σκέψεως και συνειδήσεως, αποδοκιμάζει παν μέσον απειλούν την ελευθερίαν ταύτην, και καταδικάζει την βίαν».

Άλλωστε, όλοι μας έχουμε ενυπογράφως εκφράσει την αντίθεσή μας προς τα ολοκληρωτικά καθεστώτα όταν γίναμε μέλη του τάγματος.

Θα επισημάνω το «Οι τέκτονες θεωρούν ως καθήκον το αμύνεσθαι υπέρ παντός αδικουμένου και έχουν ως αρχήν τον σεβασμόν της ελευθερίας κλπ». Αυτό ξεκαθαρίζει ότι η πάλη για χάρη των αδικουμένων και ο σεβασμός της ελευθερίας ΔΕΝ εμπίπτουν στις ενέργειες τις οποίες ο Τεκτονισμός απαγορεύει μέσα στις Στοές.

Για αυτό πρώτη προϋπόθεση για την είσοδο στον Τεκτονισμό τάσσεται ο υποψήφιος να είναι ελεύθερος (αρχή IX του τεκτονικού Συντάγματος).

 2.     ΤΑ ΤΥΠΙΚΑ

Ως «ελεύθερος» (και χρηστοήθης) «τολμά» να προσέλθει στον Τεκτονισμό ο αμύητος. 

Και τον ξαναρωτάμε επίσημα «Αβιάστως και ελευθέρως εμφανίζεσθε ενώπιον ημών;». 

Έτσι ο Τεκτονισμός δείχνει απ’ αρχής τη βασική του μέριμνα για την ελευθερία βούλησης και δράσης.

Ακολουθεί όμως και μία διαβεβαίωση πνευματικής ελευθερίας από τις πιο σπάνιες: «Ο Τεκτονισμός ουδέν θέτει όριον εν τη αναζητήσει της αληθείας». Και αμέσως μετά, πριν από τις δοκιμασίες του αμυήτου θα αναλυθεί το περιεχόμενο «της λέξεως ελευθερία» (σελ. 31).

Δύσκολα θα βρη κανείς σ’ οποιοδήποτε σύστημα ή οργάνωση μία τέτοια ΕΠΙΜΟΝΗ στο θέμα της ελευθερίας, από την πρώτη στιγμή της συμμετοχής ενός νέου μέλους.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε αντίθεση με την δογματική καταπίεση, ο Τεκτονισμός αναγνωρίζει τον Γαλιλαίο ως μάρτυρα της Επιστήμης.

Μιλάει και για «την απόλαυσιν της (ελευθερίας) άνευ βλάβης του πλησίον».

Επανειλημμένα τονίσθηκε και ότι «Ανάγκη επί τέλους ίνα η οικουμένη φωτιστή δια των εργασιών μας και απαλλαγή των στεναγμών του επαίσχυντου ζυγού της δουλείας εις ον κρατεί αυτήν δέσμιαν η τυφλή αμάθεια» για να δηλωθεί απερίφραστα ότι η πνευματική καλλιέργεια και παρασκευή των ανθρώπων θα οδηγήση στην ανύψωση προς την Ελευθερία. Για αυτό και κατά το Σύνταγμα, για την ανόρθωση της Ανθρωπότητος χρειάζεται «αδιάλειπτος εργασία (…) δια της ειρηνικής και βαθμιαίας ανυψώσεως του Ατόμου». Από αυτά καταδεικνύονται αφ’ ενός τα μέσα και σκοποί του Τεκτονισμού (ιδέτε τα επίθετα «ειρηνικός» και «βαθμιαίος») και αφ’ ετέρου ο πυρήνας του τεκτονικού ενδιαφέροντος και υποκειμένου που είναι το Άτομο. Έχουν προφανώς θεμελιακή σημασία για την ερμηνεία της γενικώτερης τεκτονικής μεθόδου, όπως και για την υλοποίηση της κοινωνικής ελευθερίας.

Εν τέλει ας μην ξεχνάμε και την άποψή του για την πανίσχυρη «Δύναμη που λέγεται Λαός»!

Ο ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ στην πράξη

Ο πρωτοπόρος ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

 Είναι γνωστά τα όσα πολλά γράφηκαν για τις σχέσεις Τεκτονισμού και Γαλλικής Επαναστάσεως.

Σημασία έχει ότι ήδη ανάμεσα στους 53 αντιπροσώπους που έστειλε η χώρα στην Αυλή (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1789) οι 31, δηλαδή 60%, ήσαν Τέκτονες. Σημασία έχει και ότι η πνευματική απελευθέρωση που είχαν πετύχει οι εγκυκλοπαιδιστές μέσα στην Στοά των «εννέα αδελφών» (των Μουσών δηλαδή) ολοκληρωνόταν με την επιφώνηση «Liberté – Egalité – Fraternité» αρχικά μόνο μέσα και αργότερα και έξω από τις στοές.

Όταν ο αδ.: Condorset, διάσημος μαθηματικός, θα συντάξει τις θεμελιώδεις αρχές των δικαιωμάτων του ανθρώπου στα 1789, ο Τεκτονισμός θα έχει προσφέρει από τον φιλελευθερισμό του στον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και των Κρατών.

 Επαναστάσεις και Τεκτονισμός

 Πρόκειται για τις εθνικοαπελευθερωτικές τεκτονικές κινήσεις, φορείς των πιο ζωντανών ρευμάτων των προοδευτικών ιδεών, από τα μέσα του 18^ου ως τα τέλη του 19^ου αιώνα.

Γρήγορα οι κινήσεις αυτές έπεσαν στην δυσμένεια των απολυταρχικών καθεστώτων της Ευρώπης την εποχή εκείνη, σε Κράτη – μωσαϊκά που δεν αναγνώριζαν ούτε εθνότητες, ούτε διακρίσεις εξουσιών, ούτε πολιτικά δικαιώματα. Από αυτή την άποψη είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το γεγονός ότι, ακόμα και μέσα σε βασικώς συντηρητικά τεκτονικά κείμενα, γίνεται μνεία αυτής της δυσμένειας: Το 1786, στις «Νέες, μυστικές και θεμελιώδεις διατάξεις» του Φρειδερίκου του Μεγάλου σημειούται ότι τα διασκορπισμένα τεκτονικά σωματεία «εγέννησαν υπονοίας και έλλειψιν πάσης εμπιστοσύνης εκ μέρους πάντων σχεδόν των Ηγεμόνων, και μεγάλους προκάλεσαν σκληρούς διωγμούς εκ μέρους τινών εξ αυτών». Ο ιστορικός ρόλος του Τεκτονισμού είχε δηλαδή αρχίσει.

Ας μην διαφεύγει ότι η Μ. Αικατερίνη όταν πρωτοέμαθε για την μόδα του Τεκτονισμού στην Δυτική Ευρώπη αυτοανακηρύχθηκε προστάτιδά του για να ανακαλέσει όταν εξερράγη η Γαλλική Επανάσταση!

Και ιδού ένα άλλο μέγα ιστορικό προηγούμενο, πριν από τη γνωστότατη πλέον συμβολή στην Ελληνική Επανάσταση: Πρόκειται για την Αμερικάνικη Επανάσταση, που ξεκίνησε από μια τεκτονική Στοά της Βοστώνης στα 1770, ανδρώθηκε μέσα στο τρίγωνο του αδ.: Ουάσιγκτον, του αδ.: Φραγκλίνου και του αδ.: Λαφαγιέτ, για να επιστεφθή με την θριαμβευτική είσοδο των μελών του επιτελείου

του Ουάσιγκτον, όλων με τεκτονικά διάσημα, μέσα στη Φιλαδέλφεια, στις 27 Δεκεμβρίου του 1778.

Οι πρωτεργάτες της Ιταλικής Επαναστάσεως ήσαν τέκτονες κανονικοί και οι εμπνεύσεις τους τεκτονικές: Μαντζίνι, Κρίσπι, Καβούρ και με πρώτον όλων τον μετέπειτα Μεγ.: Διδ.: της Ιταλίας αδ.: Γκαριμπάλντι.

Εξ άλλου, ο πρώτος εκλεγείς αυτόχθων Πρίγκηψ της αυτονόμου Ρουμανίας (1859), ο Αλέξανδρος – Ίων Cuza, ήταν Σεβάσμιος της Στοάς «Αστήρ του Δουνάβεως» στο Γαλάτσι.

Οι σε πολλές χώρες αναφορά στο ρόλο τεκτόνων ή και των τεκτονικών ιδεών στις διάφορες εθνικοκοινωνικές επαναστάσεις, για να φανή η γενικότητα του φαινομένου και να αποκλεισθή ο χαρακτηρισμός του ως «συμπτωματικού».

Μείζων απόδειξη: ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΩΝ ΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΟΥΣ

Πάνω στο θέμα αυτό θα μπορούσαν να γραφτούν βιβλία ολόκληρα. Η συνοπτική αναδρομή που ακολουθεί έχει σκοπό να υπενθυμίση ότι όπου υπάρχει ανελευθερία εκεί ο Τεκτονισμός διώκεται, άμεσα ή έμμεσα.

Χαρακτηριστικά, στο IV Διεθνές Κομμουνιστικό Συνέδριο ο Τρότσκι δηλώνει ότι «η ελευθερία που υποστηρίζεται από τον Τεκτονισμό είναι μία ελευθερία αστικής συλλήψεως, αντίθετη με εκείνην της δικτατορίας του προλεταριάτου» (1966).

Ευρισκόμαστε στο Δεκέμβριο του 1921. Ο τεράστιος ρόλος του ρωσικού Τεκτονισμού για τη δημοκρατία αρχίζει να παρασιωπάται. Ακόμη και οι πρώτοι μετεπαναστατικοί (1917) πρωθυπουργοί, τέκτονες κανονικοί (Πρίγκηψ Lvov, Kerenski κ.α.) πρέπει να λησμονηθούν (Hutin, 1961). Σε λίγο η αρχή της Σταλινικής λαίλαπας (1923) θα σβήση κάθε τεκτονική ζωή στη Σοβιετική Ένωση.

Την ίδια ακριβώς εποχή (στις 13 Φεβρουαρίου 1923), το Μέγα Φασιστικό Συμβούλιο της Ιταλίας αποφασίζει το ασυμβίβαστον της φασιστικής και της τεκτονικής ιδιότητος. Ο Μ.: Δ.: της Μ.: Α.: της Ιταλίας Domizio Torrigiani και πλήθος τεκτόνων θα εξορισθούν στο Lipari.

Στη χιτλερική Γερμανία και στη φρανκική Ισπανία το κλείσιμο των Στοών, οι δολοφονίες και η αποστολή σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως πολλών τεκτόνων έγιναν πολύ ταχύτερα και συστηματικώτερα. Στο αντιχιτλερικό κίνημα της 20^ης Ιουλίου 1944 θα συμμετάσχη σημαντικός αριθμός παλαιών τεκτόνων (Hutin, 1961, σ. 125). Το καθεστώς του Vichy στη Γαλλία θα αναλάβη τεράστια εκστρατεία «να καθαρίση την Γαλλίαν από τη αγγλοεβραϊκήν πλουτοκρατίαν και τον εβραϊκόν μπολσεβικισμόν των μασώνων»! Με διάταγμα του Αυγούστου του 1941 όποιος είχε υπάρξει τέκτων δεν μπορούσε να διορισθή δημόσιος υπάλληλος στη Γαλλία (Hutin, 1961, σ. 16). Είναι τέτοια η μανία των φασιστών στη Γαλλία ώστε η επτάτομος εγκυκλοπαίδεια του Καθολικισμού (G. Jacquement, Paris 1955), δηλαδή αυτών που αφόρισαν δις τον ελευθεροτεκτονισμό, αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο στο οποίο εκφράζεται με θερμή συμπάθεια για τα θύματα των διωγμών κατά των τεκτόνων (βλ. και Mellor, 1964, σ. 284-285). Ας αναφερθή εδώ, για το περίεργο του πράγματος, ότι μέχρι και αντιτεκτονικό γραμματόσημο κυκλοφόρησε στην Σερβία το 1941!

Ας θυμηθούμε, τέλος, τους αιχμαλώτους πολέμου τέκτονες που κράτησαν την τεκτ. ζωή μέσα σε διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως: 24 συγχρόνως Στεγασταί αναφέρονται σε μια περίπτωση Στοάς αιχμαλώτων στη Σιγκαπούρη (Pickard Knight, 1969, σ. 273).

Τελειώνω αυτή την συνοπτική αναδρομή στο κεφάλαιο των διωγμών αναφερόμενος σε μια από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, τη Ρουμανία, όπου ο Τεκτονισμός φυτοζώησε τέσσερα ολόκληρα χρόνια (1944-1948) μετά την εγκατάσταση του κομμουνισμού, για να πάψη πλέον να υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, μέχρι την σχετικά πρόσφατη επανεμφάνισή του.

 

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ
ΑΓΩΝΕΣ

Δέκατος όγδοος και δέκατος ένατος αιώνας

    Είναι πολύ γνωστά πλέον τα περιστατικά της τεκτονικής παρασκευής της Εθνεγερσίας, στον μείζονα ελληνικό χώρο: Πλήθος τεκτονικές και παρατεκτονικές οργανώσεις, έναν σχεδόν αιώνα πριν από την ελληνική επανάσταση, είχαν σαφείς απελευθερωτικούς σκοπούς (βλ. π.χ. Τάσιος, 1974, σελ. 191). Αυτή τη ζώσα ιστορία είχε υπ’ όψιν του και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης όταν αποτεινόμενος στις ψυχές του Σκουφά και του Τσακάλωφ έλεγε: «Ευλογημένοι αι στοαί αι μασονικές αίτινες σας εβάπτισαν εις την κολυμβήθραν της Ελευθερίας».

Κατ’ αυτή την ιστορία αναγνωρίζει ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Βακαλόπουλος όταν γράφη ότι «κατά τις αρχές του 19^ου αιώνα, οι μυστικές εταιρείες είναι το μόνο καταφύγιο των οπαδών των φιλελεύθερων ιδεών. Πολλές μάλιστα απ’ αυτές γεννήθηκαν μέσα στους κόλπους του μασονισμού (το «Βήμα», 29.1.71).

Άλλωστε, είχαν προηγηθή οι ασταμάτητοι αγώνες του πρώτου Μεγ.: Διδ.: της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος αδ.: Διον. Ρώμα: Στα 1815 διώχτηκε από την Ιόνιον Γερουσία από τον αδίστακτο Μαίτλαντ. Στα 1821 εξωρίστηκε από τους Άγγλους για να γυρίση στα 1824, πάντα ακούραστος. Αργότερα, τιμημένος πια από τον Όθωνα ιδιοχείρως με τον ανώτερο Ταξιάρχη του Σωτήρος, δεν ξεχνάει τους αντιβρετανικούς αγώνες, παρά την αλλαγή της ιστορικής σκηνής: Στα 1850 θα αρνηθή ελληνικώτατα τον αγγλικό Μεγαλόσταυρο. «Ο ασπρομάλλης γέροντας του 1850 εκδικιόταν εκείνη την στιγμή αξιοπρεπέστατα τον καταδιωγμένον αγωνιστή του 1815», λέει και ο ιστορικός Ντ. Κονόμος.

Μην ξεχνάμε ότι η από τους διδασκάλους και λόγιους της διασποράς, όπως και από τους δασκάλους (ιερωμένους ή σπουδασμένους ή ιεροκήρυκες ή ερασιτέχνες και λόγιους του τόπου) πνευματική προεργασία της Επανάστασης (εξ ου και οι αναφορές των καπεταναίων στα παλληκάρια τους περί Ελληνικής Μυθολογίας, Θερμοπυλών, Μαραθώνα, Σαλαμίνας και Μεγάλου Αλεξάνδρου ή τα ονόματα των πλοίων του τρινήσου όπως Θεμιστοκλής, Άρης, Αθηνά, Λεωνίδας, Μιλτιάδης) συνέβαλε στην οργάνωση και έκφραση εθνικού πνεύματος με ενοποιά στοιχεία «την πίστη και την πατρίδα».

Η Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος και οι εθνικοί αγώνες

 Και αν ως εδώ είχε απομείνει καμία αμφιβολία για την πλήρη στράτευση του Τεκτονισμού υπέρ των εθνικών αγώνων, ο καλόπιστος μελετητής της Ιστορίας θα επείθετο ολότελα, ακόμα και από τους τίτλους των πρώτων ελλαδικών στοών υπό την Γαληνοτάτην Μεγ.: Αν.: της Ελλάδος (1864). Ιδού αυτοί: «Πρόμαχοι της Πατρίδος», «Παίδες Μαραθωνομάχων», «Ρ. Φεραίος» κ.α.

Είχαν προηγηθή το 1862 οι συνεννοήσεις με τον Μεγ.: Διδ.: της Ιταλίας αδ.: ;;;;;; για μια απόβασή του στις τουρκοκρατούμενες περιοχές του Ελληνισμού. Δυστυχώς το σχέδιο αυτό, παρά την προθυμία του ;;;;; παρέμεινε πάντοτε στο στάδιο της προετοιμασίας. Αναφέρουμε όμως επί τη ευκαιρία ότι ο υιός του,;;;;;, έσπευσε να αγωνισθή κατά των Τούρκων στο Ελληνικό μέτωπο, στον ατυχή πόλεμο του 1897, επί κεφαλής ιδιαιτέρου εθελοντικού σώματος Γαριβαλδινών.

Την ίδια εποχή (10.2.1897) η Μεγάλη Αν.: της Ελλάδος αποφασίζει και αποστέλλει στο μέτωπο (Καρβασαρά και Κομπότι) δύο σώματα νοσοκόμων και ιατρών υπό τον αδ.: Γ. Μακκάν, με το διακριτικό τεκτονικό όνομα «Ακακία - Ιπποκράτης».

Ξαναγυρίζοντας πίσω στα 1866, βρίσκομε τις αθηναϊκές και τις σμυρναϊκές στοές επί ποδός υπέρ της Κρητικής Επαναστάσεως. Οργανώνεται η αποστολή του Αμερικάνου αδ.: ;;;;;;; στην αγωνιζόμενη Κρήτη, με την αρωγή και του αδ.: ;;;; Αμερικάνου πρόξενου στην Κωνσταντινούπολη.

Παραλλήλως, πλούσιοι έρανοι συλλέγονται σε όλες τις ελληνικές στοές και έχουμε π.χ. ευχαριστήρια επιστολή του τότεΈλληνος Υπουργού Εξωτερικών για την προσφορά της παλαιμάχου στοάς «Φοίνιξ» της Κέρκυρας. Εν μέσω αυτών των αγώνων έρχεται, ακριβώς τότε, να τιμήση τον Ελληνικό Τεκτονισμό η σκοταδιστική υστερία του Απ. Μακράκη, με το χριστιανικώτατον παράγγελμα «Καύσατε τας μασωνικάς λέσχας». Ζητώ να μου συγχωρεθή η παρεμπίπτουσα αυτή αναφορά, αλλά νομίζω ότι ο ιστορικός πρέπει να αναζητήση; διαμαρτυρόμενη για τις ωμότητες των Τούρκων στην Κρήτη και στην Ανατολή.

Τέλος, η πρώτη οικουμενική προσωρινή κυβέρνηση που εκήρυξε την Ένωση, είχε μεταξύ άλλων τεκτονικών μελών της και τον δραστήριο αδ.: Πετυχάκη, ιδρυτή της Στοάς «Μίνως» του Ρεθύμνου.

 Μακεδονικός Αγώνας

 Στον αγώνα αμύνης που αναγκάστηκε να προτάξη το έθνος (με βραδύτητα πολλήν, κατά την ταπεινή μου γνώμη), ο Ελληνικός Τεκτονισμός έπαιξε έναν ρόλο αντάξιο της προεπαναστατικής περιόδου του 1821. Τα σωζόμενα Αρχεία της Μεγ.: Αν.: της Ελλάδος αποδεικνύουν, από του 1897, ένα ευρύ σχέδιον αθρόων Μυήσεων Μακεδόνων που αποστέλλονταν κατόπιν στην Μακεδονία με πολλαπλούς εθνικούς σκοπους.

Στα 1900, η αθηναϊκή Στοά «Μαραθών» παρουσιάζει στην Μεγ.: Αν.: το τολμηρό σχέδιο ιδρύσεως ελληνικής Στοάς στο Ρουχτσούκι της Βουλγαρίας!

Στα 1902 ιδρύονται στην Αθήνα νέες στοές με τα εύγλωττα διακριτικά ονόματα «Μακεδονία» και «Πατρίς».

Στα 1904, ενώ ο αγών κορυφούται, ιδρύεται στις Σέρρες η πρώτη αμιγώς Ελληνική Στοά «Αριστοτέλης». Ιδρυτής ο Εθνομάρτυς αδ.: Ιωάννης Παπάζογλου.

Γιατί οι Βούλγαροι ξέρουν ποιους σφάζουν: όπως και τον κατά παράδοσιν τέκτονα Αιμιλιανόν των Γρεβενών, θείον του αειμνήστου Μ.: Δ.: αδ.: Αλ. Τζαζόπουλου, τον Μητροπολιτην Βάρνας και τον Μητροπολίτην Κορυτσάς Φώτιον. Για το μαρτύριο των δύο τελευταίων Μητροπολιτών, ο Ελληνικός Τεκτονισμός απαντά με δύο συγκεκριμένες ενέργειες: Την εμπεριστατωμένη διαμαρτυρία της Στοάς «Σκεντέρμπεης» από 8.7.1906, για τον πρώτο, και την ίδρυση της Στοάς «Φώτιος» μέσα στην ίδια την Κορυτσά το 1908, προς τιμήν του εθνομάρτυρα Δεσπότη. Τότε ιδρύεται και η ελληνική στοά «Ηράκλεια» στο Μοναστήριον. Την ίδια εποχή (14.8.1906), το εν ΕλλάδιΎπατον Συμβούλιον διαμαρτύρεται σε όλες τις ξένες τεκτονικές δυνάμεις για την απάνθρωπη δράση των κομιτατζήδων: Το ξένο περιοδικό ;;;;; δημοσιεύει φωτογραφίες των σφαγών.

Η ιστορική αθηναϊκή στοά «Υψηλάντης» οργανώνει αλλεπάλληλες μυστικές αποστολές στο εσωτερικό της Μακεδονίας βάσει μελετημένου σχεδίου. Η τουρκική αστυνομία καταγγέλλει τον Σεβάσμιο της Στ.: «Φίλιππος» της Θεσσαλονίκης ότι ορκίζει νεομύητους «να τηρώσιν πίστιν εις την Ελλάδα»!

Αλλά και στο διπλωματικό επίπεδο, ο επίσημος ελληνικός Τεκτονισμός ρίχνει το βάρος του: ο υπ’ αριθμ. 1524 πίναξ της Μεγ.: Αν.: της Ελλάδος με ημερομηνία 25.2.1910 κατ’ ευθείαν προς την Μεγ.: Αν.: της Τουρκίας, διαμαρτύρεται για τις ωμότητες των Τούρκων στην Μακεδονία και στην Θράκη.

 Σύγχρονη ιστορία

 Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος βρίσκει την Ελλάδα σε τέτοιαν εθνική έξαρση που θα ήταν άπρεπο να τονίση κανείς ιδιαιτέρως τη συμβολή των τεκτόνων ως ατόμων.

Μεγαλύτερη σημασία έχει το Γερμανοϊταλικόν μένος κατά της Μ.:Σ.: της Ελλάδος, η κατάσχεση των όσων αρχείων δεν είχαν αποκρυβή, οι συλλήψεις σεβασμίων, οι παράνομες τεκτονικές συγκεντρώσεις σε σπίτια διακεκριμένων τεκτόνων, η πνευματική εγρήγορση που για άλλη μία φορά εξασφάλιζε ο Τεκτονισμός, η επιστροφή μέρους των αρχείων μας από την Γερμανία, μετά τον πόλεμο κλπ.

Θα ήθελα επίσης να υπενθυμίσω εδώ την θαρραλέα θέση που πήρε ο Ελληνικός Τεκτονισμός στις δύο φάσεις του Κυπριακού δράματος.

Και την εποχή της ηρωικής αντιστάσεως της ΕΟΚΑ και στην πρόσφατη χαλεπή τραγωδία:

Οι επίσημες μάλιστα διαμαρτυρίες της Μ.: Σ.: προς τις ξένες τεκτονικές δυνάμεις και, ιδιαίτερα τώρα, προς τη Μ.: Σ.: της Τουρκίας και τους απανταχού της γης τέκτονας είναι κείμενα με μεγάλη ιστορική αξία.

Αδελφοί να θυμάστε ότι ετοιμάζοντας την υποδομή των ατόμων με το ανθρωπιστικό αξιολογικό σύστημά του και την υποστασιακή μυητική του, ο Τεκτονισμός επηρεάζει την ομάδα έμμεσα.

Για αυτό και «δεν μετέχει των θρησκευτικών ή πολιτικών (...) αγώνων» άμεσα (αρχή V).

Μόλις όμως η προετοιμασία των συνειδήσεων συντελεστή μέσα στα Εργαστήρια, τότε «οι ελευθεροτέκτονες (...) αμύνονται υπέρ παντός αδικουμένου» (IV), «και καταδικάζουν την βίαν» (IV). Οι ελευθεροτέκτονες πλέον, και όχι ο Τεκτονισμός. Την υλοποίηση της πνευματικής ωριμάνσεως την αναλαμβάνουν τα άτομα και όχι ο θεσμός. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η ρίζα της μεθοδολογίας του.

Ο καθένας μας ανήκει σε θρησκευτικές ή πολιτικές ομάδες – δεν είναι αυτό που λείπει και ουδέποτε φιλοδόξησε ο τεκτονισμός να τις υποκαταστήσει. Φαίνεται όμως να πιστεύει ότι πίσω από κάθε πολιτική στέκεται μια κοσμοθεωρία, και πίσω από κάθε πολιτική πράξη βρίσκεται μια ηθική προσωπικότητα.

Την ανάπτυξη αυτής της προσωπικότητας αναλαμβάνει να ευοδώσει ο Τεκτονισμός, ενθαρρύνοντας παράλληλα τα κοινωνικά ενδιαφέροντα των τεκτόνων.

Έτσι, ο Τεκτονισμός δεν είναι μεν πολιτικός, αλλά είναι σαφώς καλλιεργητικός συνείδησης και εκπαιδευτικός του πολίτη θεσμός.

Το παρόν κείμενο συνιστά ουσιαστικά πανηγυρικό που εκφωνήθηκε σε Στοά της Μ. Στ. της Ελλάδος το Νοέμβριο 1974.

ΤΕΚΤΟΝΕΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ

 

ΤΕΚΤΟΝΕΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ

Μερικές εισαγωγικές διευκρινίσεις είναι ίσως απαραίτητες πριν ξεκινήσει το κυρίως κείμενο. Καταρχάς ο τίτλος δεν είναι ούτε περιοριστικός, ούτε καθοριστικός συγκεκριμένης ιστορικής πορείας. Είναι απλώς περιγραφικός.  Το κείμενο δεν αποσκοπεί ούτε στην πλήρη κάλυψη αλλά ούτε και σε αξιολογική εκτίμηση. Απλώς παρουσιάζει ιστορικά στοιχεία. Σε ορισμένους από τους τέκτονες που θα αναφερθούν η τεκτονική ιδιότητα συνυπήρχε με την πολιτική τους δράση. Σε άλλους προϋπήρχε και σε κάποια φάση της πολιτικής τους δραστηριότητας εγκατέλειψαν τον τεκτονισμό. Τέλος άλλοι έγιναν τέκτονες μετά τη διακοπή της πολιτικής τους δραστηριότητας.

Μία ακόμα διευκρίνιση – και ίσως η πιο καίρια – είναι απαραίτητη. Είμαι βέβαιος ότι ορισμένοι μπορεί να προβάλουν ένσταση για το περιεχόμενο υποστηρίζοντας ότι απαγορεύονται οι πολιτικές συζητήσεις στο πλαίσιο του τεκτονισμού. Ας σταθώ λοιπόν για λίγο στην πιθανή και ευλογοφανή αυτή ένσταση.

Τέκτονες και Πολιτική
Κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν. Εξ ού ο μη λαμβάνων ενεργητικό μέρος στις υποθέσεις του συνόλου καλείται «ιδιώτης», έχων χαλαρή τη συνείδηση του «πολίτη» και κατ’ επέκταση έχει ελαττωμένη διανοητική ικανότητα. Το δικαίωμα του ανθρώπου να ενδιαφέρεται για τα κοινά το έχει αναγνωρίσει ο Τεκτονισμός.

Ο τέκτονας έχει δικαίωμα να έχει ως πολίτης τις προσωπικές του πολιτικές και κοινωνικές ιδέες και να αγωνίζεται για την επικράτησή τους. Δεν δικαιούται, όμως, να ενεργεί ως τέκτονας, ή να τις προπαγανδίζει εντός της Στοάς.

Μάλιστα σύμφωνα με τους Αρχαίους Κανόνες, όπως συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν από τον αδελφό Άντερσον το 1723 και το 1738, ο τέκτονας παραμένει ατιμώρητος τεκτονικά ακόμα και στην περίπτωση…εξέγερσης. Αναφέρεται σχετικά στον ΙΙ Κανόνα «Περί Ανωτέρας και Υφισταμένης Πολιτικής Εξουσίας»: Αν ένας αδελφός στασιάσει εναντίον του κράτους δεν θα πρέπει να υποστηριχτεί σ’ αυτή του την πράξη. Αν δεν κατηγορείται για άλλο έγκλημα – παρόλο ότι η πιστή Αδελφότητα οφείλει να αποδοκιμάσει την ανταρσία του για να μη δώσει στην υπάρχουσα Κυβέρνηση αφορμή δυσαρέσκειας και για να αποφύγει τη δυσπιστία – κανείς δεν μπορεί να τον εκδιώξει από τη Στοά και οι σχέσεις του με τη Στοά παραμένουν αδιάρρηκτες. Ενώ, όμως, ο τέκτονας μπορεί να φτάσει ως άτομο μέχρι την επανάσταση, δεν δικαιούται ως μέλος της Στοάς να φθάσει ούτε καν σε απλή συζήτηση των πολιτικών και θρησκευτικών ιδεών του.

Η σκοπιμότητα της απαγόρευσης εξηγείται σε μια αναφορά που υπέβαλε η Μεγάλη Στοά της Αγγλίας το 1793 στο τότε Βασιλέα Γεώργιο. Έλεγε: Καθώς η ημετέρα Αδελφότης απαρτίζεται από άνδρες ποικίλων εθνών οι οποίοι πρεσβεύουν διαφορετικούς κανόνες πίστης και είναι προσηλωμένοι σε αντιτιθέμενα συστήματα διακυβέρνησης, τέτοιες συζητήσεις παροξύνουν το πνεύμα του ανθρώπου κατά του αδελφού του και θα επιδρούσαν προσβλητικά και ανθενωτικά.

Στην Ελλάδα κατά τη διατύπωση των απαγορευτικών διατάξεων σχετικά με την πολιτική στην εξελικτική μορφή του Τεκτονισμού υπάρχουν παραλλαγές και αντίθετες ερμηνείες. Στον ισχύοντα Καταστατικό Χάρτη στο Άρθρο 1 και στην Πέμπτη Θεμελιώδη Αρχή, αυστηρώς αποκλείεται πάσα συζήτησις επί πολιτικών και θρησκευτικών ζητημάτων και (ο τέκτων) δεν μετέχει των επ’ αυτών αγώνων. Στο Σύνταγμα του 1898 το άρθρο 8 ανέφερε απλώς ότι οι τέκτονες «αποφεύγουσι πάσαν αφορμήν διαιρέσεως απέχοντες των ερεθιστικών συζητήσεων». Στο Γενικό Κανονισμό του 1909 (άρθρο 174) απαγορευόταν κάθε πολιτική συζήτηση που αφορούσε στα προσωπικά κόμματα.

Το θέμα αναφέρθηκε επανειλημμένα στα τεκτονικά περιοδικά και χαρακτηριστικά το 1924 στο περιοδικό Πυθαγόρας δημοσιεύτηκαν άρθρα των Σπ. Νάγου και Α. Αλεξανδρόπουλου τα οποία διευκρίνιζαν ότι ο τέκτονας έχει καθήκον να μελετά και να ερευνά κοινωνικά και πολιτειολογικά ζητήματα. Αντίστοιχα άρθρα δημοσιεύτηκαν και το 1927 στο ίδιο περιοδικό με αναφορά στις επιτρεπτέες και απαγορευτέες συζητήσεις.

Το 1949 η Μεγάλη Στοά Αλπίνα της Ελβετίας απέστειλε πίνακα προς τη Μεγάλη Στοά της Γαλλίας στον οποίο αναφέρονταν οι όροι αναγνώρισης μιας τεκτονικής δύναμης ως κανονικής. Στην τέταρτη παράγραφο ανέφερε ότι «απαγορεύεται και η επί πολιτικών θεμάτων συζήτηση η οποία θα κατέληγε σε ψηφοφορία γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο θίγεται η ανεξαρτησία των απόψεων των μελών». Τονιζόταν επίσης ότι απαγορεύονται οι αντιλογίες που θίγουν πολιτικά θέματα σε αντιδιαστολή προς τη διατύπωση και ανταλλαγή απόψεων σε τέτοια θέματα με διδακτική μορφή.

Αυτή φαίνεται να είναι και η χρυσή τομή του θέματος. Εξασφαλίζει την ενημέρωση των τεκτόνων σε θέματα επικαιρότητας, ή ιστορικά, όπως στην περίπτωση του παρόντος κειμένου, με τη διασφάλιση της αδελφικής σύμπνοιας. Μια ακόμα προλογική διευκρίνιση είναι απαραίτητη. Υπάρχουν θεσμοί και άτομα που έχουν φορτιστεί με ιδιαίτερο ιστορικό ή ιδεολογικό βάρος. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες είναι σε θέση, προκειμένου για μια ιστορική αναφορά, να λησμονήσουν, ή έστω να παραμερίσουν προσωρινά, για λίγο τις εύλογες αυτές φορτίσεις.

Η παρουσία και εξέλιξη του αναρχισμού
Στο πλαίσιο του περιορισμένου χώρου θα πρέπει σε όλα τα σημεία του κειμένου να πραγματοποιήσω άλματα και μερικές γενικεύσεις ίσως ακόμα και σε βάρος της επιθυμητής πληρότητας της παρουσίασης. Ο αναρχισμός με τη σημερινή του πολιτική έννοια είναι γέννημα του 18ου αιώνα, έχει όμως τις ρίζες του στην από την αρχαιότητα ως τις παρυφές των μύθων.

Πρώτος αναρχικός μπορεί να θεωρηθεί ο Προμηθέας που έκλεψε το φως από τον Ουρανό. Ακολουθούν ο ηδονιστής Αρίστιππος, ο αντιδογματικός Γοργίας, ο κυνικός Αντισθένης, ο ατομικιστής Πρωταγόρας, ο Πλάτων με την ιδανική του Πολιτεία, ο Διογένης που απέρριψε τον πλούτο και τις δομές της τότε κοινωνίας, ο Ζήνων ο Κιτιεύς και άλλοι πολλοί.

Με ένα μεγάλο χρονικό άλμα φθάνουμε στο Φρανσουά Ραμπελέ (1494-1553) ο οποίος έγραψε «κάνε ό,τι επιθυμείς». Στον Τόμας Μύντσερ (1490-1525) που έγραφε «Στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του και τις δυνατότητές του» και τον Έρασμο (1469-1536) ο οποίος έγραφε στον πάπα Λέοντα Ι’ «Τα ελεύθερα πνεύματα θέλουν εκπαίδευση και όχι δεσμά». Αναρχική υφή έχει και η φράση του Έρασμου «Έχω Καθολική ψυχή αλλά Λουθηρανικό στομάχι» για να δικαιολογήσει γιατί δεν νήστευε.

Μετά φθάνουμε στους εγκυκλοπαιδιστές. Έγραφε ο Ντιντερό (1713-1784) «Ποτέ ένας άνδρας δεν πρέπει να είναι ιδιοκτησία ενός ηγέτη, ένα παιδί ιδιοκτησία ενός γονέα, ή μια γυναίκα ιδιοκτησία ενός συζύγου». Και ο Ρουσσώ (1712-1778) «Οι καρποί ανήκουν σε όλους και η γη σε κανένα».

Και φθάνουμε στο 19ο αιώνα όπου θα παραθέσω τροχάδην μερικά ονόματα και θα επανέλθω σε ορισμένους. Στους θεωρητικούς του αναρχισμού περιλαμβάνονται ο Μαξ Στίρνερ, οι αδελφοί τέκτονες Προυντόν, Μπακούνιν και Ρεκλού που υποστήριζαν τον απόλυτο ή αναρχικό σοσιαλισμό. Ο κόμης Τολστόι, απόστολος της μη-βίας και των συνειδησιακών αντιρρησιών. Ο αδελφός Ρίκο Μαλατέστα, συγγραφέας της Αναρχίας. Ο πρίγκιπας Πιότρ Κροπότκιν, συγγραφέας μεταξύ άλλων της Αναρχικής Ηθικής. Ο αδελφός Κάρολος Μαλάτο, συγγραφέας της Φιλοσοφίας της Αναρχίας και Από την Κομούνα στην Αναρχία. Ο αδελφός Κάρολος Αλμπέρ, συγγραφέας του Ελεύθερου Έρωτα. Ο αδελφός Ράινερ Χαν, συγγραφέας του βιβλίου «Το έγκλημα της υπακοής». Ο αδελφός Πολ Ρομπέν, πρωτοπόρος του νεομαλθουσιανισμού και της αναρχικής εκπαίδευσης. Ο αδελφός Αύγουστος Μπλανκί, ιδρυτής του σεχταριστιικού αναρχισμού και άλλοι.

Αναρχισμός και Τεκτονισμός
Ο αδελφός Λεό Καμπιόν, γνωστός αναρχικός του περασμένου αιώνα, υποστηρίζει στο βιβλίο του Οι αναρχικοί στον Ελευθεροτεκτονισμό, ή οι αναρχικοί κρίκοι της τεκτονικής αλύσου ότι ο Τεκτονισμός είναι, αν όχι ο μοναδικός, ένας από τους ελάχιστους οργανισμούς όπου ο οπαδός της απόλυτης ελευθερίας και ο αναρχικός μπορούν να ανήκουν χωρίς να εγκαταλείψουν τις πεποιθήσεις τους.

Ο Καμπιόν αναφέρεται στη συνέχεια στους τέκτονες και στους αναρχικούς και τονίζει δύο σημεία: Όπως δεν μπορεί να κρίνει κανείς τον Τεκτονισμό από τη συμπεριφορά ορισμένων τεκτόνων, έτσι δεν πρέπει να κρίνει και τον Αναρχισμό από ορισμένους αναρχικούς.

Επισημαίνει δε ότι δεν γίνεται κανείς αναρχικός χάρη σε μια δήλωση, όπως δεν γίνεται και κάποιος τέκτονας εφόσον απλώς έχει συμμετάσχει σε κάποια τελετή μύησης. Αλλά τί δίνει στον αδελφό Καμπιόν το δικαίωμα να συνδέει τον Τεκτονισμό με την Αναρχία; Οι περισσότεροι αναρχικοί είναι έτοιμοι να συνυπογράψουν τις περισσότερες από τις Θεμελιώδεις Αρχές του τεκτονισμού και ιδιαίτερα τα ακόλουθα σημεία: ΙΙΙ. Εργάζεται αδιαλείπτως υπέρ της προόδου και της ηθικής και πνευματικής ανορθώσεως της ανθρωπότητας δια της ειρηνικής και βαθμιαίας ανυψώσεως του Ατόμου.

IV Ως ύπατον αγαθόν ο ελεύθερος τέκτων θεωρεί την ελευθερίαν σκέψεως και συνειδήσεως.

VI Οι Ελευθεροτέκτονες πρεσβεύουν ότι οι άνθρωποι, οιαδήποτε και αν χωρίζει αυτούς διαφορά πνευματικών ή υλικών προσόντων, καταγωγής, κοινωνικής θέσεως, εθνικότητος, φυλής, χρώματος, γλώσσης, ή θρησκείας, γεννώνται ελεύθεροι, έχοντας τα αυτά δικαιώματα.

Το μόνο πρόβλημα που μπορεί να έχουν ορισμένοι αναρχικοί στην Ελλάδα θα ήταν η αρχή περί υπάρξεως Θεού και της αθανασίας της ψυχής. Σε ορισμένες άλλες χώρες το πρόβλημα έχει «ξεπεραστεί» από την ερμηνεία που έχει δοθεί στο σχετικό άρθρο των Αρχαίων Καθηκόντων. Συγκεκριμένα τα καθήκοντα αναφέρουν: «Ο τέκτων αν κατανοεί την Τέχνην ποτέ δεν θα είναι ένας μωρός αθεϊστής, ούτε ελευθεριάζων άθρησκος». Η «ερμηνεία» επικεντρώνεται στις λέξεις «μωρός» και «ελευθεριάζων» και άρα δεν αποκλείονται οι μη μωροί και οι μη ελευθεριάζοντες! Βέβαια το σημαντικό σημείο είναι η συνείδηση κάθε υποψήφιου και οι απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο της αίτησης εισδοχής και οι απαντήσεις κατά τη διάρκεια της μύησης. Στη Γαλλία, πάντως, έχει πάψει για παράδειγμα από χρόνια να αποτελεί prima faciae λόγο απόρριψης της αίτησης ενός κομμουνιστή για μύηση καθώς και αντίστροφα ενός τέκτονα από το να γίνει μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.

Αλλά ας γυρίσουμε στον Τεκτονισμό. Ένας αναρχικός μπορεί να ολοκληρώσει την πορεία του στο Συμβολικό Τεκτονισμό και στους επιγενόμενους βαθμούς του Σκωτικού Τύπου χωρίς να αντιμετωπίσει πρόβλημα συνείδησης. Μάλιστα σε ορισμένους όρκους θα βρει σημεία που φαίνονται σαν να έχουν γραφτεί από τους μεγάλους αναρχικούς ή σοσιαλιστές συγγραφείς. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό κείμενο: Ουδέποτε και δια να σώσω την ζωή μου δεν θα συνθηκολογήσω και ουδέποτε θα υποταχθώ εις οιονδήποτε δεσποτισμόν υλικόν, όστις υφαρπάζει και καταχράται την κυβερνητικήν δύναμιν δια να καταθλίβει και υποδουλώνει τους ανθρώπους… ουδέ θα υποταχθώ ποτέ εις οιονδήποτε διανοητικόν δεσποτισμόν όστις δεσμεύει τας συνειδήσεις, προσδένει την ελευθέραν σκέψιν και θεωρεί ως μυσαρόν έγκλημα τας ευσυνειδήτους πίστεις και τους ειλικρινείς και τιμίους δισταγμούς.

Το 1930 το γαλλικό αναρχικό περιοδικό Revue Anarchiste δημοσίευσε σε σειρά τευχών μια έρευνα για τις σχέσεις αναρχισμού και Τεκτονισμού. Στην έρευνα παρουσιάστηκαν απόψεις τεκτόνων αναρχικών αλλά και αναρχικών που αντιτίθεντο στον Τεκτονισμό. Αποσπώ ορισμένα από όσα δημοσιεύθηκαν. Έγραφε ο αδελφός Ρενέ Βαλφόρ: «Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των δημοκρατών τεκτόνων δεν πιστεύουν στη δυνατότητα δημιουργίας μιας αναρχικής πόλης αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ασυμβίβαστη η τεκτονική ιδιότητα με τον αναρχισμό. Και οι δύο δίνουν ιδιαίτερο βάρος στην ανθρώπινη προσωπικότητα. Οι δημοκρατικές θεωρίες του Τεκτονισμού είναι αντίθετες προς τους εχθρούς της ελευθερίας και όχι σ’ αυτούς που ωθούν την ιδέα της ελευθερίας στα άκρα… Τα τεκτονικά ιδεώδη δεν αντιτίθενται σε ορισμένες μορφές αναρχισμού, ή στην ιδέα της απόλυτης ελευθερίας».

Ο αδελφός Μαριούς Λεπάζ έγραφε: «Κοινωνιολογικά είμαι αναρχικός. Φιλοσοφικά είμαι τέκτονας». Και ο ίδιος υπεραμυνόμενος των τεκτόνων έγραφε: «Υπάρχουν τρία είδη τεκτόνων οι αριβίστες, οι ανόητοι και οι ειλικρινείς. Ο Τεκτονισμός, όμως, είναι ένας». Και τέλειωνε: «Ο Τεκτονισμός εργάζεται στο ιδεολογικό επίπεδο, η αναρχία εργάζεται στο κοινωνικό και ηθικό επίπεδο».

Σε ένα άλλο σημείο ο Λεό Καμπιόν γράφει: «Ο τσαρισμός, ο φασισμός, ο σταλινισμός, ο χιτλερισμός, ο φρανκισμός, ο πεταινισμός, ο νασερισμός, οι λαϊκές δημοκρατίες, ο αφρικανικός εθνικισμός και συχνά η Εκκλησία έχουν έναν κοινό εχθρό τον Τεκτονισμό. Ο Τεκτονισμός είναι μια οργάνωση ελεύθερης σκέψης και η ελευθερία σκέψης καταδιώκεται από τους φανατικούς, τους μισαλλόδοξους και τους δικτάτορες. Όπου καταδιώκεται ο Τεκτονισμός καταδιώκονται και οι αναρχικοί».

Ο αδελφός Ανρί Λαφονταίν επισημαίνει ότι στις Στοές προετοιμάστηκαν οι μεγάλες επαναστάσεις. Φυσικά δεν εννοεί μέσα στις Στοές, αλλά ότι εκεί δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε τα συγκεκριμένα άτομα να ηγηθούν επαναστάσεων στην ιδιωτική τους δραστηριότητα.

Πορτρέτα τεκτόνων αναρχικών
Ας δούμε λίγα παραπάνω στοιχεία για ορισμένους αδελφούς που είναι περισσότερο γνωστοί από την αναρχική παρά από την τεκτονική τους ιδιότητα. Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν. Μυήθηκε στις 8.1.1847 στη Στοά Sincιritι Parfaite Union et Constant Amitiι Rιunies στην Ανατολή Μπεζανσόν της Γαλλίας. Σε συνεδρίαση της Στοάς το 1926, ο ρήτοράς της αναφερόμενος στον Προυντόν είπε: Δεν γνωρίζουμε τους λόγους που έκαναν κάποιον να πει για τον Προυντόν. «Σεβόταν ιδιαίτερα την προσωπικότητά του ώστε να μη συμμετέχει σε οποιαδήποτε οργάνωση». Μπορούμε να υποθέσουμε λοιπόν ότι ο φίλος των δυστυχούντων, ο υπέρμαχος των ιδανικών και της δικαιοσύνης, ο ερευνητής της αλήθειας και του κάλλους, γνώριζε ότι εισερχόμενος στον Τεκτονισμό δεν απαλλοτρίωνε την προσωπικότητά του και ότι παρέμεινε, όπως όλοι μας ο εαυτός του.

Σχετικά με τη μύηση του αδελφού Προυντόν αναφέρεται η ακόλουθη λεπτομέρεια καταγραμμένη από τον ίδιο στα απομνημονεύματά του (De la Justice dans la Revolution et dans l’Ιglise). Στο Διασκεπτήριο έδωσε τις ακόλουθες απαντήσεις στα ερωτήματα: Ποίο το καθήκον προς τους ομοίους σου; Δικαιοσύνη σε όλους τους ανθρώπους. Ποίο το καθήκον προς την Πατρίδα; Αφοσίωση. Ποίο το καθήκον προς τον Θεόν; Ο πόλεμος!

Ο αδελφός Alec Mellor σχολίασε σχετικά: «Αυτό που τόνισε ο αδελφός Προυντόν με τόσο έντονο τρόπο δεν ήταν αθεϊσμός με τη συνήθη έννοια της λέξης, αλλά αντιθεϊσμός σύμφωνα με τη φιλοσοφία του». Ο Προυντόν μπήκε στη Στοά με το κάλυμμα των ματιών και επακολούθησε έντονη συζήτηση για την απάντησή του. Μετά το τέλος της συζήτησης η Στοά αποφάσισε την αποδοχή του και συνεχίστηκε η μύηση. Την προσφώνηση των νεομύητων έκανε ο εξάδελφός του Μελχιόρ Προυντόν. Ο Προυντόν παρέμεινε μαθητής. Έγραφε σχετικά σε ένα γράμμα του το 1861: «Έχω μόνο το βαθμό του μαθητή γιατί οι αναταραχές της ζωής μου (αναφέρεται στις συνεχείς φυλακίσεις και εξορίες του) δεν μου επέτρεψαν να προχωρήσω στη Στοά. Έχω όμως ακόμα την κατήχηση του βαθμού». Ο αδελφός Προυντόν μετέστη στην Αιώνια Ανατολή στις 19.12.1864.

Μιχαήλ Μπακούνιν. Γεννήθηκε στις 8.5.1814. Ο πατέρας του ήταν τέκτονας και επί πλέον ανέφερε με υπερηφάνεια ότι συμμετείχε στην κατάληψη της Βαστίλης. Ήταν αγωνιστικός αγκιτάτορας και θεωρητικός του αναρχισμού. Η ζωή του κινήθηκε από χαράκωμα σε χαράκωμα και από φυλακή σε εξορία. Μυήθηκε το 1845. Όταν βρισκόταν το 1864 στο Τορίνο και φοιτούσε στη Στοά Il Progresso Sociale κατείχε τον 30ο που του απένειμε ο Γκαριμπάλντι. Στη Στοά είχε κάνει ομιλίες για τον αναρχισμό και είχε γράψει και μία κατήχηση του σύγχρονου Ελευθεροτεκτονισμού. Πολιτικά ενώ συμμετείχε με τον Μαρξ το 1864 στην Πρώτη Διεθνή, δεν δεχόταν τον αυταρχισμό του μαρξισμού και ίδρυσε τη δική του αναρχική ομοσπονδία τη Federation Jurassienne. Ο αδελφός Μπακούνιν μετέστη στην Αιώνια Ανατολή το 1876.

Ρεκλού. Η οικογένεια Ρεκλού έβγαλε τρία αδέλφια και έναν ανεψιό τέκτονες και αναρχικούς. Αλλά και ο πατέρας τους ήταν τέκτονας χωρίς να είναι αναρχικός. Ο αδελφός Ηλίας Ρεκλού (1827-1904) συνεργάστηκε στο αναρχικό περιοδικό La Revolte και ήταν ακρεοφάγος (έτρωγε κρέας μόνο στα επίσημα γεύματα). Ο αδελφός Ελισαίος Ρεκλού (1830-1905) έγραψε διάφορα αναρχικά βιβλία και πρόλογο σε βιβλίο του Κροπότκιν. Το 1894 έκανε ομιλία περί αναρχισμού στη Στοά Les Amis Philanthropes στις Βρυξέλες. Οι αδελφοί Ρεκλού ήσαν μέλη της Στοάς Les Elus d’Hiram στο Παρίσι.

Σεβαστιανός Φωρ. Ο αδελφός Φωρ γεννήθηκε στις 6.1.1853. Το 1888 έγινε τέκτονας και την ίδια περίοδο εγκατέλειψε τις άλλες του πολιτικές απασχολήσεις και συνταυτίστηκε με το Μπακούνιν και τους αδελφούς Ρεκλού. Νυμφεύθηκε και χώρισε γρήγορα γιατί οι συγγενείς της γυναίκας του είχαν ενοχληθεί που παντρεύτηκε αναρχικό, τέκτονα και ελευθερόφρονα. Η σύζυγός του όμως συνέχισε να τον παρακολουθεί σε όλες του τις μετακινήσεις και τελικά έζησαν μαζί τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Από τον Τεκτονισμό αποχώρησε το 1914 μαζί με άλλους αναρχικούς. Η διαφωνία του συνίστατο στο γεγονός ότι ο γαλλικός Τεκτονισμός είχε πάρει θετική θέση για την συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο. Ο αδελφός Φωρ μετέστη στην Αιώνια Ανατολή στις 11.7.1942.

Μπορώ να συνεχίσω σε πολλές σελίδες αναφέροντας αναρχικούς τέκτονες και περιστατικά από την τεκτονική και αναρχική ζωή τους. Θα περιοριστώ σε ένα ενδιαφέρον περιστατικό που αφορά στον αδελφό Βλαδίμηρο Ουλιάνοφ ο οποίος, όμως, δεν ήταν αναρχικός. Ο Ουλιάνοφ ήταν μέλος της Στοάς L’Union de Belleville στο Παρίσι και τα οικονομικά του ήταν πάντα περιορισμένα. Ένα βράδι ζήτησε δανεικά από τον αδελφό Montehus ο οποίος του είπε: «Είσαι άτυχος Βλαδίμηρε γιατί μου ζητάς δανεικά το βράδι οπότε σε έχουν προλάβει άλλοι». Αντιμετωπίζοντας όμως την απογοήτευση του Ουλιάνοφ έβγαλε από την τσέπη το ρολόι του και του το έδωσε λέγοντας: «Δώστο στο ενεχυροδανειστήριο και θα βολευτείς».

Πολλά χρόνια μετά και ενώ είχε ξεχάσει το περιστατικό, ο αδελφός Montehus έλαβε εκ μέρους του Προέδρου του Κ.Σ. της Ε.Σ.Σ.Δ. ένα θαυμάσιο χρυσό ρολόι για να αντικαταστήσει αυτό που είχε παραμείνει στο ενεχυροδανειστήριο. Ο αδελφός Ουλιάνοφ ήταν τότε γνωστότερος με το ψευδώνυμο Λένιν. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι αν το ρολόι είχε τριγωνικό σχήμα όπως συνηθιζόταν για τα ρολόγια τσέπης των τεκτόνων εκείνην την εποχή.

Στην Ισπανία ιδρύθηκε το 1910 η Confederacion Nacional del Trabajo και το 1927 η Federacion Anarquista Iberica. Και στις δύο αυτές αναρχικές οργανώσεις, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη προ-φρανκική περίοδο, πολλά από τα ιδρυτικά μέλη ήταν τέκτονες. Δύο μάλιστα από αυτούς οι Vincente Ballester και ο Sanchez Rosa τυφεκίστηκαν από τους φρανκιστές.

Αναρχικοί στην Ελλάδα
Ας έλθουμε τώρα σε λίγο πιο επικίνδυνο έδαφος. Όπως είναι γνωστό οι δονήσεις είναι ισχυρότερες όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στο επίκεντρο. Έτσι ως τώρα μπορούσαμε να αντιπαρέλθουμε τους Γάλλους, Ιταλούς, Βρετανούς, Ρώσους, Γερμανούς και Ισπανούς αναρχικούς. Τι γινόταν την ίδια περίπου περίοδο στην Ελλάδα;

Δανείζομαι στοιχεία από βιβλίο του Μιχάλη Δημητρίου. Ο Δημητρίου επισημαίνει ότι σε πολλές περιοχές της Ελλάδας γνώρισαν έξαρση οι αναρχικές ιδέες την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Οι βασικές τάσεις ήταν τέσσερις: αναρχοσυνδικαλισμός, αγροτικός αναρχισμός, χριστιανοαναρχισμός και η ατομική τρομοκρατία. Σε άλλο σημείο επισημαίνει ότι στην περίοδο 1893-95 υπήρχαν δέκα περίπου σοσιαλιστικές, αναρχικές και ουτοπιστικές τάσεις και επισημαίνει δύο που μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα:

Οι σοσιαλπατριώτες που ζητούν την εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων, τους οποίους καταπιέζει και εκμεταλλεύεται ο τούρκος δυνάστης. Εκδίδουν την επίσης βραχύβια εφημερίδα «Νέος Σοσιαλισμός» στην οποία στεγάζονται και αναρχίζοντες όπως ο Σπύρος Νάγος. Οι θεοσοφιστές και ουτοπιστές οπαδοί του Δρακούλη, που όταν αποχωρήσουν από το Σύλλογο θα εκδώσουν μαζί με άλλους αντιηγετικούς αναρχίζοντες την εφημερίδα «Σοσιαλιστικός Σύλλογος».

Στο βιβλίο υπάρχει μια δεκάδα αναφορών και στο βουλευτή και δικηγόρο Ρόκκο Χοϊδά θεωρούμενο ως αναρχοσοσιαλιστή και υποστηρικτή και με τις δύο ιδιότητές του, των διαφόρων διωκόμενων αναρχικών της εποχής. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτά τα τρία ονόματα. Και οι τρεις ήσαν αδελφοί τέκτονες και μάλιστα προς τιμήν του αδελφού Σπύρου Νάγου λειτουργεί από το 1949 και η ομώνυμη Στοά στην Αν. Αθηνών.

Έρευνα στις ελάχιστες διασωζόμενες πηγές μελών του Τάγματος εκείνης της περιόδου ενδεχομένως να εντοπίσει και άλλα ονόματα τεκτόνων αναρχικών ή σοσιαλιστών. Δυστυχώς τα περισσότερα αρχεία έχουν καταστραφεί στις διάφορες περιπέτειες της χώρας και του τάγματος και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Παράλληλα, όπως αναφέρθηκε και εισαγωγικά, η παρούσα εργασία δεν αποσκοπεί στο να αποτελέσει την πλήρη και οριστική παρουσίαση του θέματος, αλλά να επισημάνει δειγματοληπτικά. Ας δούμε μερικά συνοπτικά βιογραφικά για τους τρεις που αναφέρθηκαν.

Ο αδελφός Πλάτων Δρακούλης γεννήθηκε το 1858 και μετέστη στην Αιώνια  Ανατολή το 1932. Μυήθηκε στη Σ Στ Πυθαγόρας στις 10.12.1883. Ήταν συχνός ομιλητής στη Στοά και δημοσιεύτηκαν και μεταφράσεις του τεκτονικών κειμένων στο περιοδικό Πυθαγόρας, το οποίο ίδρυσε η Στοά, στον τόμο του 1884. Μετέφρασε στα ελληνικά βιβλία του Κροπότκιν και το 1885 εξέδωσε την εφημερίδα Άρδην (Μηνιαίον φύλλον των ανθρωπίνων συμφερόντων). Ηγήθηκε του αναρχοσυνδικαλισμού και είναι γνωστός και από τις υγιεινιστικές του θεωρίες. Είχε στενή σχέση με τη «Σοσιαλιστική Αναρχική Επαναστατική Προπαγάνδα» που λειτουργούσε στο Λονδίνο. Στην Αγγλία πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του ως καθηγητής ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Ο αδελφός Σπύρος Νάγος γεννήθηκε στις 13.8.1869 και μετέστη στην Αιώνια Ανατολή στις 4.9.1933. Εκτός από το περιοδικό που αναφέρθηκε παραπάνω συνεργάστηκε και με τον Δρακούλη στο Άρδην. Όταν ο Δρακούλης αναχώρησε στην Αγγλία, ο αδ Νάγος εγκατέλειψε το συνδικαλισμό. Το 1904 μυήθηκε στην τότε Στοά Μαραθών. Το 1905, αν και ήταν νέος ακόμα τέκτονας, ηγήθηκε κίνησης αδελφών που αποχώρησαν από τη Στοά Μαραθών γιατί διαφωνούσαν στην εκτίμηση των εθνικών θεμάτων. Οι αποχωρήσαντες ίδρυσαν τη Σ Στ. Προμηθεύς και ο αδ Νάγος ήταν ο πρώτος Σεβάσμιος. Ο αδ Νάγος διατέλεσε μέλος του Συμβουλίου της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος και τακτικό μέλος του Υπάτου Συμβουλίου του 33ο.

Ο αδελφός Ρόκκος Χοϊδάς γεννήθηκε το 1830 και μετέστη στην Αιώνια Ανατολή το 1890. Δεν μπόρεσα να εντοπίσω πότε και πού ακριβώς μυήθηκε ο αδ Χοϊδάς. Το 1881 ήταν πρόεδρος του παραρτήματος Πατρών του τεκτονογενούς σωματείου «Ρήγας Φεραίος» και όταν ιδρύθηκε η Στοά Πυθαγόρας φέρεται ότι αποτέλεσε μέλος της. Εικάζεται ότι θα πρέπει να είχε μυηθεί στη Στοά Αρχιμήδης η οποία λειτουργούσε στην Πάτρα. Ο αδελφός Χοϊδάς ήταν οπαδός των θεωριών του Σαιν Σιμόν, σαινσιμονιστής όπως αποκαλούνταν.

Επίλογος και συμπεράσματα
Όπως όταν αναφερόμουνα στους αλλοδαπούς αναρχικούς περιέλαβα και ένα ημιάσχετο επεισόδιο με τον Λένιν, έτσι θα κλείσω και αυτό το μέρος με μια αντίστοιχα μη άμεσα συνδεόμενη πληροφορία.

Ένας περίφημος φιλόσοφος και λογοτέχνης είναι ο αδελφός τέκτονας Νίκος Καρβούνης οποίος γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1880 και μετέστη στην Αιώνια  Ανατολή το 1947. Ο αδ Καρβούνης συνδέθηκε στενά με τη Θεοσοφική Εταιρεία Ελλάδος και τη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος (όπως ονομαζόταν πριν τον Πόλεμο η Μεγάλη Στοά). Σημαντικός γενικά συγγραφέας δημοσίευσε και ανακοίνωσε πολλά σημαντικά κείμενα σχετικά με τη Θεοσοφία και τον Τεκτονισμό. Διετέλεσε μέλος της εκδοτικής ομάδας του επίσημου τεκτονικού περιοδικού και το 1931 ήταν Μεγάλος Στεγαστής της Μεγάλης Ανατολής.

Μετά την έναρξη του Πολέμου έλαβε μέρος στην Αντίσταση στις γραμμές του ΕΑΜ έγραψε μάλιστα και το γνωστό εμβατήριο «Βροντάει ο Όλυμπος». Στα χρόνια του Πολέμου και μετά τη λήξη του είχε διαρρήξει όλους τους δεσμούς του με τον Τεκτονισμό και τη Θεοσοφία.

Απηχώντας το ερώτημα που τέθηκε από έναν αδελφό όταν το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε για πρώτη φορά: Άραγε ο Καρβούνης απομακρύνθηκε από τον Τεκτονισμό ή ο Τεκτονισμός απομακρύνθηκε από τον Καρβούνη; Τυχόν προσπάθεια απάντησης του ερωτήματος και κάθε πρόσθετη προσπάθεια για εξαγωγή συμπερασμάτων πραγματικά θα μπορούσε να εκληφθεί ως πρόκληση ερεθιστικής συζήτησης. Θέλω απλώς να ολοκληρώσω με μια ρήση του Τερέντιου και να παραφράσω μια άλλη ρήση του ίδιου. «Quod homines tot sentetiae» (Όσοι οι άνθρωποι τόσες και οι απόψεις). Και η παράφραση: «Είμαι τέκτονας και ουδέν το ανθρώπινο θεωρώ ξένο».

Του Ανδρέα Χρ. Ριζόπουλου

               

Βιβλιογραφία:
Αλεξανδρόπουλος, Α. Π. ‘Ηθική πολιτική’, Πυθαγόρας τ. Β΄, τ. Δ΄, Απρίλιος 1924 σσ. 481-484. Campion, Léo Les anarchistes dans la F M ou les maillons libertaires de la chaîne d’union, Marseille 1969. Δημητρίου, Μιχάλης Το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, Πλέθρον Αθήνα 1985. Mellor, Alec Dictionnaire de la Franc-maçonnerie et des Franc-maçons, Paris 1971 σ. 302. Νάγος, Σπυρίδων ‘Η πολιτική της ελευθέρας τεκτονικής’, Πυθαγόρας τ. Β΄, τ. Γ΄, Μάρτιος 1924 σσ. 425-430 και Preston, William Illustrations of Masonry, London 1821 σ. 290. Πυθαγόρας, Στοά Λεύκωμα επί τη πεντηκονταετηρίδι της Σ Στ Πυθαγόρου (1881-1931), Αθήνα 1931.Revue Anarchiste τεύχη 8-11, Ιούλιος-Οκτώβριος 1930).
(Πρώτη ανακοίνωση Εταιρίας Φιλικών 1988. Πρώτη δημοσίευση Τεκτονικό Δελτίο Πυθαγόρας Τόμος Ζ΄, τ. 29, σσ. 336-347, 1989)