Ο Συμβολισμός της Νεκρανάστασης

 

Ο Συμβολισμός της Νεκρανάστασης

 Η νεκρανάσταση  μέσα από τα λαϊκά δρώμενα

 Το θαύμα που συντελείται στη φύση την εποχή της άνοιξης, οι ελπίδες και οι προσδοκίες για την αρχή μιας νέας ζωής έχουν περάσει -σύμφωνα με τις έρευνες εθνολόγων και θρησκειολόγων- σε πολλές θρησκείες και στα τελετουργικά έθιμα που τις συνοδεύουν.

Χαρακτηριστικό τους η θεϊκή μορφή που πεθαίνει  πάνω στο άνθος της νιότης της, για να αναστηθεί και να  δοξασθεί ως χορηγός μιας νέας λαμπρής ζωής.

ΘΕΪΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Τέτοιες είναι οι μορφές του Αττι, του Διόνυσου και κυρίως του Άδωνη στον ελλαδικό χώρο, του ήλιου στην Αίγυπτο (μετά την  εαρινή ισημερία ο ήλιος νικά το σκοτάδι), και φυσικά ο Ιησούς Χριστός.

 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΑ  ΕΘΙΜΑ

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στον ελλαδικό χώρο, οι άνθρωποι δεν εγκατέλειψαν τελείως τα "ειδωλολατρικά" τους έθιμα γιατί ήταν στενά συνδεδεμένα με την παραγωγική  διαδικασία της τροφοδότρας φύσης στην πιο γόνιμη εποχή της.

 Πολλές φορές τα έθιμα αυτά εισχωρούν και στο λατρευτικό τμήμα  χωρίς να σχετίζονται άμεσα με το τυπικό της λατρείας.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Οπως αναφέρει η Μιράντα Τερζοπούλου: ¨Δεν είναι τυχαίο ότι σε αντίθεση με τα δρώμενα του Δωδεκαημέρου και της Αποκριάς, που τελούνται από άντρες, ο εθιμικόςκύκλος της άνοιξης, ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία των γυναικών.

Οχι μόνο επειδή η γονιμότητά τους συνδέθηκε με την εικόνα της εκρηκτικής, αυτήν τηνεποχή, γονιμότητας της φύσης, αλλά και γιατί το νεκρολατρικό περιεχόμενο και ο θρηνητικός χαρακτήρας των τελετουργιών, παραπέμπουν άμεσα σε δικές τους καθημερινές ενασχολήσεις και κινητοποιούν οικεία συναισθήματα.

 ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Τα έθιμα των ημερών του Πάσχα αρχίζουν αμέσως μετά την Καθαρά Δευτέρα και τη νηστεία της Σαρακοστής ως διαστήματος αυτοσυγκράτησης και προετοιμασίας για το μεγάλο γεγονός της ανάστασης.

 Στο διάστημα αυτό, απαγορεύεται οτιδήποτε "αρτήσιμο" όπως και κάθε μορφή ψυχαγωγίας και τραγουδιού εκτός από τα θρηνητικά τραγούδια (μοιρολόγια).

 ΜΥΗΣΗ ΣΤΑ ΝΕΚΡΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

Έθιμα των ημερών αυτών -εκτός από τις επισκέψεις στα  νεκροταφεία- είναι η αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης ενός ανθρώπινου ομοιώματος με κύριο στόχο τη μύηση των νέων κοριτσιών στα μετέπειτα καθήκοντά τους

(φροντίδα και θρήνος των νεκρών). Το ομοίωμα αυτό το στολίζουν τελετουργικά με μαγικά λουλούδια και βότανα, το θρηνούν με αυτοσχέδια ή συγκεκριμένα μοιρολόγια, το κηδεύουν και μετά γιορτάζουν την ανάστασή του.

ΚΡΑΝΤΩΝΕΛΟΣ ΛΕΙΔΙΝΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ

Τέλος, το καταστρέφουν με καθαρκτήριο τρόπο. Το έθιμο αυτό επιβίωσε ως κοριτσίστικο παιχνίδι της υπαίθρου με διαφορετικές ονομασίες.(Κραντωνέλος στη Μύκονο, Λειδινός στην Αίγινα, Ζαφείρης στην Ηπειρο).

 Σάββατο του Λαζάρου

                  Μ.Εβδομάδα

                  ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩN

                   Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ - ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΑΙΡΑ

                  Μεγάλη Δευτέρα - Μεγάλη μαχαίρα

                  Μεγάλη Τρίτη - Ο Χριστός εκρύφτη

                  Μεγάλη Τετάρτη - Ο Χριστός επιάστη

                  Μεγάλη Πέμπτη - Ο Χριστός παιδεύτηκε

                  Μεγάλη παρασκευή - Ο Χριστός στο καρφί

                  Μεγάλο Σάββατο - Ο Χριστός στον τάφο

                  Μεγάλη Κυριακή - Ο Χριστός θ΄ αναστηθεί.

                   Η Μ. Δευτέρα και Μ. Τρίτη, δεν συνοδεύονται από ιδιαίτερα

                  έθιμα. Είναι μέρες πένθους και εκκλησιασμού.

                  Τη Μ. Τετάρτη γίνεται το απόγευμα στην εκκλησία το μεγάλο

                  ευχέλαιο. Με το μύρο του ευχελαίου σταυρώνονται όλα τα μέλη

                  της οικογένειας και μετά φυλάσσεται στο εικονοστάσι.

                  Στο ευχέλαιο πηγαίνει κάθε νοικοκυριό μια κούπα με αλεύρι μέσα

                  στην οποία ανάβουν τρία κεριά κατά τη διάρκεια του μυστηρίου.

                  Μ' αυτό το αλεύρι γίνεται σε κάθε σπίτι το προζύμι της χρονιάς

                  και τα Λαμπροκούλουρα. Επίσης, ζυμώνονται οι άρτοι που θα

                  χρησιμοποιηθούν τη Μ. Πέμπτη στη θεία κοινωνία. Από τους

                  όρκους αυτούς, κρατάει κομμάτια φρυγανισμένα ο παπάς για να

                  μεταλαμβάνει τους ετοιμοθάνατους όλης της χρονιάς.

                  Στην Αθήνα οι εκκλησάρισσες ζύμωναν αλεύρι με νερό χωρίς

                  προζύμι. Ο παπάς έβαζε επάνω το Σταυρό από Τίμιο ξύλο και το

                  ζυμάρι φούσκωνε. Μετά το μοίραζαν στα σπίτια από όπου

                  προέρχονταν και το αλεύρι.

                  Το έθιμο αυτό γίνεται για να ανανεωθεί η ευλογία και η δύναμη

                  του προζυμιού που εξαντλήθηκε μετά από τη χρήση μιας ολόκληρης

                  χρονιάς σ' ένα βασικό στοιχείο διατροφής το ψωμί.

                  Τη Μ. Πέμπτη μετά τη θεία λειτουργία οι νοικοκυρές βάφουν τ'

                  αυγά. Τα αυγά - σύμβολα κι αυτά της γονιμότητας - βάφονται με

                  κόκκινο χρώμα, το χρώμα ταυ αίματος του Χριστού. Συνδέονται

                  έτσι με το θάνατο που θα προετοιμάσει τη δυναμικά αναγεννημένη

                  ζωή. Το πρώτο αυγό μπαίνει στο εικονοστάσι και αντικαθιστά

                  αυτό της προηγούμενης χρονιάς. Το παλιό αυγό βάφεται στο χώμα.

                  Οι γεωργοί το θάβουν στα χωράφια τους ενώ οι σαρακατσάνοι -

                  κτηνοτρόφοι το έθαβαν στη στρούγκα (εκεί όπου άρμεγαν τα ζώα)

                  για να πάνε καλά οι παραγωγές τους.

                  Στο χρώμα των αυγών βάφουν ένα κομμάτι μάλλινης κλωστής ή

                  υφάσματος που το δένουν στις πόρτες των σπιτιών ή των

                  μαντριών. Οι σαρακατσάνοι έβαφαν με το ίδιο χρώμα ένα σταυρό

                  στο μαλλί κάποιων αρνιών.

 

                  ΛΑΜΠΡΟΚΟΥΛΟΥΡΑ

                  Τη Μ. Πέμπτη, ζυμώνονται και τα λαμπροκούλουρα. Μεγάλες

                  διαφορές υπάρχουν και σ' αυτά κατά περιοχές. Μεγάλες διαφορές

                  υπάρχουν και σ' αυτά κατά περιοχές. Κυριότερες μορφές είναι τα

                  τσουρέκια, τα κουλούρια της αμμωνίας, οι μυτζηθρόπιτες, κ.α.

                  Τα κουλούρια στολίζονται με κόκκινα αυγά. Χαρακτηριστική είναι

                  η "Πασχαλιά", στολισμένη κυκλική κουλούρα που θα πάει το

                  βαφτιστικό στο νονό του και η αρραβωνιασμένη κοπέλα στο σπίτι

                  του γαμπρού από όπου θα πάρουν τη λαμπάδα της Ανάστασης.Μια

                  από τις κουλούρες της Μ.Πέμπτης φυλαγόταν στο εικονοστάσι για

                  να καταναλωθεί την Πρωτομαγιά ,για να προστατεύονται τα μέλη

                  της οικογένειας από τα μάγια.

 

                  ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΣΤΟΝ ΑΠΑΝΩ ΚΟΣΜΟ

                  Επίσης, η Μ. Πέμπτη είναι μέρα φροντίδας των τάφων καθώς η

                  παράδοση πιστεύει πως με την Ανάσταση του Χριστού οι ψυχές

                  ανεβαίνουν από τον Αδη και περιπλανούνται μέχρι την ημέρα της

                  Ανατολής που επιστρέφουν πίσω. Πρέπει, λοιπόν, να βρουν τους

                  τάφους καθαρούς και περιποιημένους, απόδειξη ότι οι ζωντανοί

                  τους θυμούνται.

 

                  ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ"ΝΙΠΤΗΡΑ"

                  Η τελετή του Νιπτήρα, μια αναπαράσταση του Νιπτήρα που τέλεσε

                  ο Ιησούς στους μαθητές του μετά το Μυστικό Δείπνο. Γίνεται

                  κάθε μεγάλη Πέμπτη μεσημέρι, στη πλατεία Ξάνθου, μπροστά στο

                  Δημαρχείο Πάτμου όπου έχει στηθεί από νωρίς το σκηνικό. Τους

                  ρόλους των 12 Αποστόλων υποδύονται μοναχοί ή κληρικοί και το

                  ρόλο του Χριστού ο ηγούμενος της Μονής Θεολόγου, ενώ το ρόλο

                  του Ευαγγελιστή ένας κληρικός. Η αναπαράσταση γίνεται μέσα σε

                  αυστηρά μοναστηριακό κλίμα με τον Απόστο Πέτρο και τον Ιούδα

                  ως "πρωταγωνιστές" μέχρι την ώρα που ο ηγούμενος θα ραντίσει

                  συμβολικά τα πόδιατων μοναχών με νερό . Η πομπή ξεκινάει και

                  επιστρέφει στο Μοναστήρι

                   ΦΥΛΑΧΤΑ ΤΗΣ Μ. ΠΕΜΠΤΗΣ

                  Το βράδυ της Μ. Πέμπτης, κατά τη διάρκεια των 12 Ευαγγελίων,

                  μεγάλες γυναίκες που φέρουν το όνομα Μαρία, κρατάνε μια

                  κόκκινη κλωστή. Σε κάθε Ευαγγέλιο δένουν κι από ένα κόμπο. Την

                  κλωστή αυτή μαζί με λουλούδια του Επιταφίου την κάνουν τρίγωνα

                  φυλαχτά για τα παιδιά (χαϊμαλιά).

                  ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ - ΜΑΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ

                  Οταν σχολάσει η εκκλησία μεγάλες κυρίως γυναίκες, θα μείνουν

                  να ξενυχτήσουν και να μοιρολογήσουν το Χριστό.

                  Το έθιμο αυτό, που διατηρείται μέχρι σήμερα, γίνεται μέσα στο

                  χώρο του ναού χωρίς να έχει καμία σχέση με το εκκλησιαστικό

                  τυπικό. Και μάλιστα αφού αποχωρήσουν όλοι οι άντρες ιερείς και

                  μη. Ο συμβολισμός του, πέρα από το να θρηνήσουν το νεκρό

                  Χριστό, συμπεριλαμβάνει και τη συμπαράσταση των γυναικών στη

                  γυναίκα - μάνα Παναγία όπως θα έκαναν σε κάθε γυναίκα

                  δοκιμάζεται από τον πόνο, τον χαμό του παιδιού της. Εκεί

                  ακούγεται και ο θρήνος της Παναγίας.

                  ΘΡΗΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

                  Η Παναγία, εκάθητο μόνη και μοναχή της την προσευχή της έκανε

                  για το μοναχογιό της. Ακούει βουή και ταραχή και σύγχυση

                  μεγάλη. Βγαίν' έξω από την πόρτα της, εξ' απ' τη γειτονιά της.

                  Βλέπει τον ουρανό θολό και τ' άστρα βουρκωμένα, το φεγγαράκι

                  το λαμπρό στα δάκρυα βαμμένο. Τον Αγιο Γιάννη να' ρχεται

                  κλαμμένος και δαρμένος.

                  - Για πες μου Αγιε Γιάννη μου, για πε' μ' Αγιε μου Γιάννη.

                  Είδες εμόν το γιόκα μου και 'σον το δάσκαλό σου;

                  - Δεν έχω στόμα να το πω, χείλη να τ' ομιλήσω, μηδ' η καρδιά

                  μου το κρατεί να σου το μολογήσω.

                  Έθιμα της Μ.Παρασκευής

                  Μέρα μεγάλου πένθους και νηστείας. Τη μέρα αυτή

                  δεν μπαίνει τσουκάλι στη φωτιά.Πρωί - πρωί οι κοπέλες

                  στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια

                  της εποχής. Σε κάποιες περιοχές ο στολισμός γίνεται το βράδυ

                  της Μ. Πέμπτης, μετά τον εσπερινό και παράλληλα με το

                  θρήνο.Μικροί και μεγάλοι θα πάνε στην εκκλησία, να περάσουν

                  τρεις φορές κάτω από τον Επιτάφιο για να πάρουν την ευλογία

                  του.Θα πάνε επίσης στα κοιμητήρια να ανάψουν τα καντήλια

                  των νεκρών.Το απόγευμα στον εσπερινό γίνεται η περιφορά

                  του Επιταφίου. Στην Κω τοποθετούν στα παράθυρα θυμιατήρια

                  με λιβάνι κι ένα αναμμένο καντήλιο απ' όπου θα περάσει ο

                  επιτάφιος. Στις Σέρρες, μαζί με τα παραπάνω, τοποθετούν

                  μια εικόνα του εσταυρωμένου, λουλούδια και ένα πιάτο με χλόη

                  από φακή σισάμι, κλπ, που το φύτεψαν μια μέρα της Σαρακοστής.

 

                  "ΟΙ ΚΗΠΟΙ ΤΟΥ ΑΔΩΝΙΔΟΣ"

 

                  Το έθιμο αυτό - αναφέρει ο Γ. Μέγας- θυμίζει τους

                  "κήπους του Αδώνιδος".Στη γιορτή του, οι γυναίκες

                  πενθούσαν και τοποθετούσαν πάνω σε νεκρό κρεβάτι

                  κέρινο ομοίωμα του Αδωνη, ανάμεσα σε άνθη και

                  "κήπους". Οι "κήποι" ήταν χλόη από σπόρους φυτών

                  που βλασταίνουν και μαραίνονται εύκολα, σπαρμένα

                  μέσα σε πήλινα σκεύη.

 

                  ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΣΟ  

                  Στην Κάσο, οι νοικοκυρές, όταν πλησιάζει

                  ο Επιτάφιος στο σπίτι τους, τρέχουν να τον

                  υποδεχτούν με αναμμένα θυμιατά κι ένα κανί

                  με μύρο. Ραίνουν τον Επιτάφιο και την ακολουθία

                  του κι ανταλλάσσουν ευχές με τον κόσμο. Για το

                  σκοπό αυτό, η περιφορά γίνεται σε όλα τα δρομάκια

                  των χωριών.

                  Έθιμα του Μ.Σαββάτου

 

                  Αν και το Μ. Σάββατο, συνεχίζει να είναι ιερό

                  πένθος, η λαϊκή ψυχή έχει ήδη αρχίσει να ανακουφίζεται

                  και προετοιμάζεται για το μεγάλο χαρμόσυνο γεγονός

                  .Με το ΜΕΓΑΛΟ Εσπερινό το πρωί του Σαββάτου η

                  εκκλησία ασπροφορεί και στρώνεται με

                  μυρωμένα λουλούδια του βουνού που

                  λέγονται καραγάνια ή λαμπρές(Κώς)

                  ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΥ

                  Σφάζουν το αρνί για το Λαμπριάτικο τραπέζι, κάνουν ένα σταυρό

                  με το αίμα του δίπλα στην πόρτα του σπιτιού. Το έθιμο αυτό

                  κατά μερικούς μελετητές, προέρχεται από τηναρχαία Ελλάδα και

                  Ρώμη, ενώ κατά άλλους από το Εβραϊκό Πάσχα.Μετά φτιάχνουν

                  κάποια σούπα (μαγειρίτσα ή πατσά), για να τη φάνε

                  επιστρέφοντας από την Ανάσταση (για να στρώσει το στομάχι μετά

                  τη μεγάλη νηστεία

                  της Σαρακοστής).

                  ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ

                  Σε κάποιες περιοχές ετοιμάζουν τον Ιούδα ή τον Οβραίο. Ενα

                  ρακένδυτο ανθρώπινο ομοίωμα που κρατά ένα σακουλάκι με τριάντα

                  πετραδάκια (αιώνιο σύμβολο προδοσίας). Τον Ιούδα τον καίνε ή

                  αμέσως μετά την Ανάσταση ή την Κυριακή Λαμπρή πετώντας τον

                  εκρηκτικά. Επίσης, εκρηκτικά ετοιμάζουν και για το βράδυ της

                  Ανάστασης.

                   ΤΑ ΑΕΡΟΣΤΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΜΠΡΗΣ

                  Ένα άλλο έθιμο που το συναντάμε μόνο στο Λεωνίδιο της Αρκαδίας

                  είναι τα αερόστατα της Λαμπρής! Τη νύχτα της Ανάστασης αμέσως

                  μετά το "Χριστός Ανέστη" δεκάδες πιστοί που στην πλειοψηφία

                  τους είναι νέοι κατευθύνονται σ' ένα ξέφωτο που βρίσκεται σ'

                  ένα μικρό λοφίσκο. Εκεί όλοι κρατάνε μια παράξενη κατασκευή

                  που μοιάζει με μικρό αερόστατο. Σε μια ειδική θήκη υπάρχει ένα

                  μικρό κερί. Μόλις λοιπόν φθάσουν στο λοφάκι, τα ανάβουν όλοι

                  και τα αφήνουν. Αυτά λόγω της άνωσης του αέρα και λόγω της

                  ζέστης που δημιουργεί η φλόγα του κεριού, αρχίζουν να

                  ανυψώνονται στον ουρανό. Το θέαμα που παρουσιάζεται είναι

                  εντυπωσιακό. Εκατοντάδες φωτάκια βρίσκονται στον αέρα και

                  ταξιδεύουν.

                   ΤΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟ ΦΩΣ

                  Το βράδυ στην ακολουθία του Σαββάτου, λίγο πριν την Ανάσταση,

                  τα φώτα σβήνουν και ανάβουν με το νέο αναστάσιμο φως,ακόμα

                  μεταδίδουν το καινούργιο φώς στα στείρα ζώα και τα ακαρπα

                  δένδρα για να τους εξασφαλίσουν την γονιμότητα.Καθαρός

                  συμβολισμός κι αυτός του θανάτου και της νέας ζωής. Το φως

                  αυτό το παίρνουν με τις λαμπάδες τους, οι άνθρωποι στα σπίτια

                  τους, κάνουν με τον καπνό τους, ένα σταυρό στην πόρτα της

                  εισόδου, σβήνουν την παλιά φλόγα στο καντήλι και το ανάβουν με

                  το νέο αναστάσιμο φως.

                  Οι λαμπάδες της Ανάστασης που είναι όσες και τα ζωντανά μέλη

                  της οικογένειας πρέπει να πάνε τρεις φορές στην εκκλησία ή να

                  καίνε για λίγο επί τρεις μέρες στο σπίτι.

                   Μετά θα καθίσουν στο τραπέζι θα τσουγκρίσουν τα αυγά τους, θα

                  πούνε "Χριστός Ανέστη", "Αληθώς Ανέστη", και θα φάνε τη σούπα

                  τους.

                   Κυριακή του Πάσχα

                   ΚΥΡΙΑΚΗ - ΛΑΜΠΡΗ

                   Η Κυριακή της Λαμπρής, είναι η αρχή της "νέας' ή της Λαμπρής

                  εβδομάδας, όπως λέγεται. Τίποτα δεν θυμίζει τις βαρύθομες

                  ημέρες του πένθους. Τα σπίτια και η διάθεση των ανθρώπων

                  ανοίγουν σε κάθε είδους ψυχαγωγία και εκδήλωση χαράς και

                  αγάπης.

                  Χαρακτηριστικά της μέρας, το τραπέζι με το αρνί, τα κόκκινα

                  αυγά και τα λαμπροκούλουρα, οι ανταλλαγές επισκέψεων και ευχών

                  και τα μεγάλα γλέντια.

                  ΚΑΓΚΕΛΙΑ

                  Παλαιότερα τα γλέντια ξεκινούσαν στις αυλές των εκκλησιών ή

                  τις πλατείες των χωριών. Οι μορφές του γλεντιού πολλές. Σε

                  κάποιες περιοχές της Μακεδονίας, το χορό θα ξεκινήσει μετά το

                  δεύτερο εσπερινό της Ανάστασης, ο παπάς του χωριού. Σιγά -

                  σιγά θα πιαστούν όλοι οι κάτοικοι με την κοινωνική ιεραρχική

                  τους θέση. Ο χορός ακολουθεί με αργό βηματισμό σπειροειδείς

                  καμπύλες (καγλέλια), ενώ οι χορευτές τραγουδούν οι ίδιοι χωρίς

                  μουσικά όργανα εκτός -συνήθως- από ένα νταούλι που κρατά το

                  ρυθμό.

                  Στις νησιωτικές περιοχές αρχίζουν το χορό οι ανύπαντρες

                  κοπέλες.

                  Από το γλέντι της Λαμπρής δεν πρέπει να λείπει κανείς ούτε και

                  αυτοί που πενθούν.

                  Παλαιότερα, τα γλέντια συνεχίζονται και τις επόμενες μέρες της

                  Λαμπρής εβδομάδας, καθώς τις μέρες αυτές συνέπεπται και η

                  γιορτή του Αγίου Γεωργίου με κορύφωση τη μέρα της Ζωοδόχου

                  Πηγής.

                  ΤΟ ΓΛΕΝΤΙ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ

                  Στο Γηρομέρι τη δεύτερη μέρα

                  του Πάσχα, μουσικοί και κάτοικοι

                  επισκέπτονται τα Κοιμητήρια όπου

                  θα παίξουν και θα τραγουδήσουν το

                  αγαπημένο τραγούδι κάθε νεκρού,

                  επιβεβαιώνοντας ότι από το γλέντι του

                  Πάσχα, δεν πρέπει να απέχει κανένας

                  ζωντανός ή νεκρός.

                  

                  ΠΗΓΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

                  Μ.Γ Μερακλή - Λαογραφικά ζητήματα

                  Π. Κουτσουράδη - Λαογραφικές σελίδες της Κω, κείμενα και

                  φωτογραφίες που πλαισιώνουν τη δισκογραφική παραγωγή του

                  Καλλιτεχνικού Συλλόγου Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου με

                  τίτλο "Τα Πασχαλιάτικα Επιμέλεια κειμένων:Γίδα Σοφία

                  Προτάσεις για ένα ξεχωριστό Πάσχα

                  Έθιμα της Κυριακής των Βαίων

                  Την Κυριακή των Βαΐων, οι εκκλησίες στολίζονται με βάγια, σε

                  ανάμνηση της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Τα βάγια

                  είναι φύλλα δάφνης ή φοινικόφυλλα -κυρίως στα νησιά. ΤΑ

                  φοινικόφυλλα, κομμένα από την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής,

                  μένουν μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου θαμμένα μέσα στην άμμο.

                  Τότε τα παίρνουν οι γυναίκες και πλέκουν μ΄αυτά περίτεχνα

                  σταυρουδάκια που μοιράζονται στους πιστούς μετά τη θεία

                  λειτουργία.

                  ΒΑΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

                  Τα Βάγια τα έφερναν στην εκκλησία οι νιόπαντρες της χρονιάς.

                  Το κίνητρο της πράξης ήταν η απόχτηση παιδιών. Με τα βάγια

                  χτυπούσε η μία την άλλη, "βαγιοχτυπήματα", για να μεταδοθεί η

                  γονιμοποιός δύναμη του αειθαλούς φυλλώματος.

                  Επειτα τα βάγια τα τοποθετούσαν στο εικονοστάσι, στα χωράφια,

                  στα μαντριά, στα καΐκια και γενικά σε ό,τι "καρπίζει" για την

                  καλή παραγωγή.

                  ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΠΑΡΑΓΓΕΛΝΟΥΝ

                  Επίσης όποιος έχει φρεσκοπεθαμένο στην οικογένεια, πάει βάγια

                  στον τάφο του. Είναι αίτημα του ίδιου του νεκρού, όπως

                  αναφέρει ο Γ. Μέγας, που εκφράζεται στο μοιρολόι.

                  Παιδί μου σε παρακαλώ και μια εντολή σ' αφήνω. Στείλε μου των

                  Βαγιών κλαρί και τη Λαμπρή λαμπάδα και το μεγάλο Σάββατο τα

                  ρούχα μου ν' αλλάξω για να ασκήσω ανάσταση με τους νεκρούς

                  αντάμα.

                  Την Κυριακή των Βαΐων, τρώνε ψάρι, όπως γίνεται σε κάθε μεγάλη

                  γιορτή σε περίοδο νηστείας.

                   Έθιμα της Μ Εβδομάδας

                  Έθιμα του Σαββάτου του Λαζάρου

                  "ΛΑΖΑΡΑΚΙΑ"

                   Σε κάποιες περιοχές -κυρίως νησιωτικές- οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα "Λαζαράκια".

                  Είναι μικρά ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπου σαβανωμένου -όπως παρουσιάζεται ο Λάζαρος στις εικόνες, με δύο γαρίφαλα στη θέση των ματιών. Είναι νηστήσιμα και γεμισμένα με καρύδια, σταφίδες και δισάσμι (καρποί της γης).Στην Κω θεωρούν απαραίτητη την ετοιμασία τους. Λένε μάλιστα, πως ο Λάζαρος είπε: "Οπου ζυμώσει και (δεν με πλάσει, τα χεράκια του να χάσει".

                  ΑΓΕΡΜΟΙ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

                  Συνηθισμένα σε όλη την Ελλάδα είναι τα κάλαντα (αγερμοί) τη μέρα του Λαζάρου. Ψάλλονται από ομάδες παιδιών (με διαφοροποιήσεις ως προς το φύλο, την ηλικία και το περιεχόμενο κατά περιοχή). Τα παιδιά κρατούν στα χέρια στολισμένα καλαθάκια ή Λαζαράκια ή Λαζάρια (σε μια ξύλινη κοντάλα δένουν σταυρωτά ένα ξύλο. Το ντύνουν με ένα άσπρο ύφασμα και το στολίζουν με λουλούδια). Σε κάποιες περιοχές μάλιστα, ένα από τα παιδιά, τυλίγεται με σεντόνι παριστάνοντας το νεκρό Λάζαρο που σηκώνεται (ανασταίνεται) όταν ακουστεί το εγερτήριο μήνυμα που περιέχεται στο τραγούδι. Στους καλαντιστές δίνονται αυγά λεφτά ή καρποί. Κάλαντα από τη Μαγνησία (κοριτσιών)

                  Ηρθ' ο Λάζαραρος, ήρθαν τα Βάγια

                  ήρθ' η Κυριακή που τρων τα ψάρια.

                  Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι

                  ήρθ' η μάνα σου από την πόλη

                  σου' φερε χαρτί και κομπολόι.

                  Γράψε Θόδωρε και συ Δημήτρη,

                  γράψε Λεμονιά και Κυπαρρίση.

                  Τον κουφνάκι μου θέλει αυγά

                  κι η τσιπούλα μου θέλει λεφτά.

                  Βάγια - βάγια των Βαγιών

                  τρώνε ψάρι και κολιό

                  και την άλλη Κυριακή

                  τρώνε το παχύ τ' αρνί.

                  ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ

                  Στις κεντρικές και βόρειες περιοχές της

                  Ελλάδος, τα κάλαντα λέγονταν και από

                  ομάδες εφήβων κοριτσιών τις Λαζαρίνες.

                  Η εμφάνισή τους, έχει μια ιδιαίτερη σημασία

                  και πραγματοποιείται μετά από προετοιμασία

                  (μύηση) από μεγαλύτερες Λαζαρίνες.

                   Έθιμα της Κυριακής των Βαίων