Οι γυναίκες στον πρώιμο Τεκτονισμό

 

 

Οι γυναίκες στον πρώιμο Τεκτονισμό

 

Με 1000 λέξεις όπως είναι η εντολή θα πρέπει να µμιλήσω για ένα θέμα που χρειάζεται την έκταση ενός µικρού βιβλίου. Πιστεύω ότι θα το καταφέρουµε αλλά θα πρέπει να κάνουµε κάποιους συµβιβασµούς. Θα αναφερθώ σε µερικά θέµατα επιγραµµατικά και όποιος αδ.: θέλει διευκρινίσεις ή περισσότερες πληροφορίες µπορεί να ρωτήσει όταν δοθεί ο λόγος ελεύθερος.

Σηµείωση πρώτη: Ο Ελευθεροτεκτονισμός δεν γεννήθηκε σαν µμανιτάρι ένα βράδυ του Ιουνίου του 1717. Εκείνη την εποχή τέλειωνε ο εµφύλιος πόλεµος που εξόρισε τους Στιούαρτ και έλαβε τον θρόνο η Ανοβεριανή δυναστεία. Οπαδοί του νέου καθεστώτος συγκέντρωσαν µέλη τεσσάρων προϋπαρχουσών Στοών µε σκοπό να αναδιοργανώσουν ένα σύστηµα που είχε σχέση µε τους Στιούαρτ, στην υπηρεσία πλέον του νέου βασιλιά, την Πρώτη Μεγάλη Στοά του Λονδίνου και του Ουέστµινστερ.

Τεκτονισµός προϋπήρχε και προϋπήρχαν αρχεία. Ο προτεστάντης επίσκοπος Άντερσον ο οποίος ήταν και προσωπικός εξοµολόγος της βασίλισσας Άννας συνέταξε τους πρώτους Συνταγµατικούς κανόνες, τα γνωστά του Συντάγµατα. Στην πρώτη έκδοση περιέγραφε έναν τεκτονισµό δυο βαθµών και όχι πολύ µακριά από το πρόσφατο παρελθόν του, που όµως προβάλλει την συντεχνιακή και µόνο καταγωγή του. Ο επόµενος Μεγάλος Διδάσκαλος ο Δούκας του Μόνταγκιου δήλωσε την απέχθειά του για τα παλαιά «Γοτθικά Συντάγµατα» και ζήτησε μια νέα έκδοση µε την εκµοντερνισµένη µορφή του τεκτονισµού που πλέον ήθελαν να επιβάλουν.

Οι οπαδοί του προϋπάρχοντος παραδοσιακού τεκτονισµού προτίµησαν να κάψουν ή να αποκρύψουν τα αρχαία τους κειµήλια και χειρόγραφα προκειµένου να τους τα παραδώσουν και η κατάσταση ίσως είχε ξεφύγει και λίγο γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα ντοκουµέντο στα Αρχεία του Λονδίνου από εκείνη την πρώτη περίοδο. Έχουν όλα καταστραφεί.

Έτσι λοιπόν εκδόθηκαν τα Συντάγµατα του Άντερσον αυτά που όλοι γνωρίζουµε, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι ήταν µια δεύτερη και διαφορετική από την πρώτη έκδοση.

Σε αυτά λοιπόν τα Συντάγµατα ο Άντερσον έβαλε και τα «Αρχαία Οροθέσια» που ήταν µια δική του επιλογή µεταξύ εκατοντάδων κανόνων που υπήρχαν στα πολλά αρχαιότερα «Γοτθικά Συντάγματα». Επιλογή µε µοναδικό γνώµονα την πολιτική που ήθελε να εφαρµόσει και δια του τεκτονισµού το νέο µοναρχικό καθεστώς.

Να θυµίσω ότι οι καθολικοί Στιούαρτ που βασίλεψαν για σχεδόν 150 χρόνια και για ένα διάστηµα είχαν επιβάλλει την ανεξιθρησκία, εκδιώχθηκαν µετά από ένα µακρύ εµφύλιο πόλεµο και επικράτησαν οι Προτεστάντες, που σηµαίνει πουριτανοί δηλαδή πολύ συντηρητικοί. Ο προτεστάντης επίσκοπος Άντερσον λοιπόν εισάγει µέσα στα οροθέσια την απαγόρευση της αποδοχής των γυναικών, διάταξη που συνάδει µε τον πουριτανισμό του και µε το ότι η γυναίκα για τους νοµοθέτες της εποχής είναι res – αντικείμενο χωρίς προσωπική ταυτότητα υπό την απόλυτη κυριαρχία του συζύγου.

Πίστευαν τότε στον Φυσικό Νόµο και τα «αυτονόητα φυσικά δικαιώµατα» πάνω στα οποία τεκµηρίωναν το θεσµό της δουλείας και την κατωτερότητα της γυναίκας. Θεωρώντας ότι οι γυναίκες µαζί µε τα παιδιά, τους δούλους και τους µη λευκούς, δεν είναι ούτε «ορθολογικοί» ούτε «πολιτισµένοι». Δούλοι, έγχρωµοι και γυναίκες λοιπόν δεν είχαν θέση σε ένα σύστηµα που αναδιοργανώθηκε για να στηρίξει τον θρόνο και τα «ορθολογικά» και «πολιτισµένα» συµφέροντα του.

Ας επανέλθουµε όµως στο θέµα µας, τη γυναίκα, και την ερώτηση, ήταν η απαγόρευση του Άντερσον µια επιλογή της εποχής ή πάντα υπήρχε στον πρώιµο τεκτονισµό;

Τα «Γοτθικά Συντάγµατα» ή Αρχαίοι Κανόνες είναι το σύνολο των χειρογράφων που ανήκαν σε διάφορες τεκτονικές ομάδες από τον 15^ο µέχρι τον 18^ο αιώνα και περιείχαν την ιστορία της αδελφότητας , οδηγίες για την λειτουργία της στοάς , γενικές οδηγίες και αρχές.

Οι γυναίκες στον τεκτονισµό εµφανίζονται στο αρχαιότερο τεκτονικό χειρόγραφο που γράφτηκε το 1390, το Regius Poem. Το χειρόγραφο αυτό, θεωρείται το πολυτιµότερο όλων των τεκτονικών θησαυρών και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Τον µεσαίωνα που ο κόσµος δεν ήξερε γραφή και ανάγνωση ούτε υπήρχε τυπογραφία χρησιµοποιούσαν µικρά έµµετρα για να συντηρούν και να διαιωνίζουν µια παράδοση. Όπως στα δηµοτικά τραγούδια. Είναι ο τρόπος µε τον οποίο οι τροβαδούροι διέδωσαν σε όλη την Ευρώπη τις ιστορίες της Αναζήτησης του Γκράαλ και του Αρθούρου. Τον ύστερο µεσαίωνα λοιπόν την εποχή που η Αγγλία δέχεται την εισβολή των Σαξόνων, κάποιος εγγράµµατος συλλέγει όλα τα διαφορετικά έµµετρα που αφορούν τον τεκτονισµό και τα διασώζει σε ένα χειρόγραφο, το Regius. Και αυτό το βεβαιώνει η φιλολογική µελέτη που ξεκαθαρίζει ότι είναι αποσπάσµατα φτιαγµένα από εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους και επίσης ότι έχουν φτάσει και από µακριά αφού η παράδοση φερειπείν των τεσσάρων εστεμμένων προέρχεται από την κεντρική και νότιο Ευρώπη και δεν υπήρχε στην Αγγλία. Για εµάς τους Έλληνες έχει ενδιαφέρον αφού ξεκινά περιγράφοντας την ίδρυση της πρώτης στοάς από τον Ευκλείδη στην ελληνιστική Αίγυπτο. Το απόσπασµα που αφορά τον τρόπο που καθοδήγησε τους µαθητές του ο Ευκλείδης κλείνει µε την φράση:

«And so uchon schulle techyn othur,

And love togeder as syster and brothur».

«Έτσι λοιπόν, ο καθένας δίδασκε τον άλλο,

και αγαπιόνταν σαν αδερφοί µε αδερφές.»

Δεν είναι όμως η μόνη σχετική αναφορά. Παρακάτω στο ίδιο κείµενο και σε µεταγενέστερα άρθρα που αφορούν τις υποχρεώσεις των Διδασκάλων αναφέρει:

«… στην Τέχνη, τόσο στις ανώτερες βαθµίδες της όσο και στις κατώτερες,
κανείς δάσκαλος δεν επιτρέπεται να πάρει τη θέση άλλου,
αλλά να συνεργάζονται αρµονικά σαν αδερφές και αδερφοί»

Τέλος στο Ένατο σηµείο των γενικών καθηκόντων λέει:

«…Να υπηρετείτε µε αγάπη ο ένας τον άλλο

σαν να είσαστε αδερφοί µε αδερφές».

Όλα αυτά τον 14^ο αιώνα!

Είναι τόσο καθαρά γραµµένη η λέξη «αδελφή» που δεν µπόρεσε ποτέ να αµφισβητηθεί . Πολλοί προτίµησαν να παραµείνουν περήφανοι για το αρχαίο αυτό έγγραφο που είχαν στην κατοχή τους αλλά να µην συζητάνε το περιεχόµενό του που περιείχε και πολλές άλλες «δύσκολες» ιστορίες όπως του Ευκλείδη, της Βαβέλ κλπ. και να κρατούν µόνο ότι ονοματίζει τον Αθελσταν ως τον βασιλιά που εισήγαγε την τεκτονική τέχνη στην Αγγλία.

Θα ήθελα εμείς να κρατήσουµε κάτι ακόµα από εδώ: Υπογράµισα προηγουµένως τους τροβαδούρους που είναι προβηγκιανή λέξη και σηµαίνει επινοητής. Στην Προβηγκία υπήρξαν οι Καθαροί που είχαν εξολοθρευθεί από τους παπιστές έναν αιώνα πριν.

Οι τροβαδούροι που ήταν προβηγκιανοί και µερικοί εξ αυτών και Ναΐτες διέδωσαν και διέσωσαν τις ιδέες τους µέσα από τον κύκλο των τραγουδιών της αναζήτησης όπως είπαµε και πολλοί πρόσφυγές βρήκαν καταφύγιο στην ελεύθερη Σκωτία. Λέγεται ότι εκεί είναι το κλειδί της όποιας επιρροής και σύνδεσης καθαρών και Ναϊτών µε τον τεκτονισμό.

Μια από τις αιτίες λοιπόν του µίσους των καθολικών εναντίων των Καθαρών ήταν και η απόλυτη ισοτιµία και σεβασµός που απέδιδαν προς τις γυναίκες.

Και ακόµα να πω ότι οι συντεχνίες ήταν πάντα ύποπτες για αιρετικές και αναρχικές τάσεις. Δικαιολογηµένο γιατί σε µια εποχή όπου κανείς άνθρωπος δεν µπορούσε να αποµακρυνθεί από τον τόπο που γεννήθηκε χωρίς την άδεια του ηγουµένου ή του φεουδάρχη και οι πληροφορίες ήταν πάντα ελεγχόµενες, τα µέλη των συντεχνιών ταξίδευαν ελεύθερα και µάθαιναν από συναδέλφους τους χωρίς λογοκρισία νέα που έφταναν από µακριά. Στο έργο τους είχαν επίσης την ανάγκη µαθηµατικών και γεωµετρίας, τους θεράποντες των οποίων που οι αρχές θεωρούσαν πολύ συχνά ως αιρετικούς. Ως αποδεκτούς λοιπόν αυτούς τους µη χειρώνακτες τους υιοθετούσαν και τους έκρυβαν µέσα στην συντεχνία. Θέλω δηλαδή να πω ότι οι συντεχνίες ήταν ένα πολύτιμο όχηµα που διαφύλαττε βαθιά µέσα του µια παράδοση, δεν ήταν όµως η ίδια η συντεχνία, Η παράδοση.

Προχωρώντας να πούµε ότι το Regius δεν είναι το µόνο από τα αρχαία χειρόγραφα που αναφέρεται σε γυναίκες. Παραβλέπω για οικονοµία χρόνου ότι αφορά τις συντεχνίες και επιλέγω από τεκτονικά χειρόγραφα του τέλους του 17^ου αιώνα όταν πλησιάζουµε στην χρονολογία ίδρυσης της Πρώτης Μεγάλης Στοάς. Στο χειρόγραφο της Υόρκης Νο.4 που γράφτηκε γύρω στο 1680 περιγράφει τη διαβεβαίωση που πρέπει να δώσει ο νεοεισαχθείς ως εξής:

"The one of the elders takeing the Booke

and that hee or shee that is to be made mason

shall lay their hands thereon

and the charge shall bee given "

« Ένας εκ των Πρεσβυτέρων λαµβάνει το Βιβλίο

Και εκείνος ή εκείνη που πρόκειται να γίνει τέκτων

Θα τοποθετήσει επ αυτού τα χέρια του

Και τα καθήκοντα θα δοθούν».

O Hughan επίσης στο Old Charges of British Freemasons µας δίνει την πληροφορία ότι στο χειρόγραφο της Υόρκης Νο.2 του 1704 δίνεται η εντολή προς τους µαθητές «να υπηρετούν τον Διδάσκαλο ή την Διδασκάλισσα τους» (to serve their Master or Dame).

Στα αρχεία της στοάς του Ενδιβούργου St Mary's Chapel της 17^ης Απριλίου του 1683 ( της αρχαιότερης στοάς που λειτουργεί συνεχώς μέχρι σήμερα) , καταγράφουν την παρουσία µιας Διδασκάλισσας, «Dame».

Στις αρχές του 18^ου αιώνα µέχρι και το 1716 – ένα χρόνο πριν ιδρυθεί η Πρώτη Μεγάλη Στοάς - βρίσκουµε αποδείξεις πληρωµών γυναικών καθώς και καταλόγους µαθητών που εργάζονται υπό την επίβλεψη γυναικών διδασκάλων. Να σηµειωθεί ότι Διδάσκαλος- master εκείνης της εποχής αντιστοιχεί µε τον σηµερινό Σεβάσµιο Διδάσκαλο στοάς.

Όταν ο αιδεσιμότατος James Anderson συντάσσει τους πρώτους Συνταγµατικούς Κανόνες( Constitutions) το 1723 περιλαµβάνει τις απαγορεύσεις του ότι καμία γυναίκα δεν µπορεί να γίνει τέκτονας.

Μιας διάταξης που δεν υπήρξε τους προηγούµενους τρείς αιώνες στα αρχαία τεκτονικά χειρόγραφα. Και παραφραζοντας τον αδ.: Charles Dodgson γνωστότερο ως Lewis Carroll στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυµάτων ,

«Δεν πειράζει που δεν υπήρχε ετούτη η διάταξη.

Την επινόησες µόλις τώρα και µας κάνει µια χαρά»

Μην µπερδεύει κάποιους η ύπαρξη βασίλισσας στην Βρετανία γιατί αυτό δεν σηµαίνει ισότητα. Απλά οι ευγενείς δεν έχουν σχέση µε τον απλό λαό , τους commoners, που αφορά ο νόµος. Κα έτσι όπως µπερδεύονται µερικά πράγµατα, είναι επίσης θολή και η ιστορία της - υποτίθεται- µοναδικής γυναίκας τεκτονίδας της Βρετανίας, της Elizabeth Aldworth. Ο επίσηµος µύθος λέει ότι παρακολούθησε κρυφά µια συνάντηση της στοάς που συµµετείχε ο πατέρας της υποκόµης Doneraile και τα αδέλφια της , η οποία γινόταν σε ιδιαίτερη αίθουσα της κατοικίας τους στο County Cork της Ιρλανδίας. Όταν έγινε αντιληπτή και αφού τους οµολόγησε ότι είχε δει τα τεκτονικά σηµεία και τις λέξεις αποφάσισαν να την µυήσουν κανονικά. Ποια πρέπει να είναι η αλήθεια πίσω από τον µύθο;

Η Aldworth - St. Leger εισήχθη στην αδελφότητα και έγινε µέλος µιας καθαρά θεωρητικής στοάς και όχι συντεχνιακής αφού συνεδρίαζε µέσα στην πατρική κατοικία µε µέλη από τον οικογενειακό και φιλικό κύκλο. Η εισδοχή της έγινε το 1712. Στο Cork σύµφωνα µε την ιρλανδική παράδοση υπήρχαν στοές από χρόνου αμνημόνευτου και ενώθηκαν το 1720 για να ιδρύσουν τη Μεγάλη Στοά του Μούνστερ η οποία υπήχθει αργότερα στην Μ.Σ της Ιρλανδίας. Η αδελφή Aldworth όχι απλά δεν χάθηκα αλλά σε κατάλογο που παρουσιάζει ο Dr. Dassigny (Enquiry) το 1744 µε εκατοντάδες αδελφούς, το όνοµά της υπάρχει τιµητικά δεύτερο µετά του Μεγάλου Διδασκάλου Υποκόµη Άλεν.

Μην ξεχνάµε επίσης ότι σε αντίδραση µε τους νεωτερισµούς του Αντερσον, Ιρλανδικές επίσης στοές και λιγότερο σκωτσέζοι ίδρυσαν τους Αρχαίους τέκτονες που όπως γνωρίζουµε διαφωνούσαν κάθετα µε το συντεχνιακό σύστηµα των τριών βαθµών και την απόρριψη κάθε επόµενου βαθµού και τάξης όπως της Βασιλικής Αψίδος και των Ιπποτικών τάξεων.

Ο Ιάκωβος Στιούαρτ και οι οπαδοί του που έχουν καταφύγει στη Γαλλία, όταν πληροφορούνται την ίδρυση της «συντεχνιακής» Μεγάλης στοάς του Λονδίνου αντιδρούν και ιδρύουν δηµόσια την Μεγάλη Στοά της Γαλλίας µε πρώτο Μεγάλο Διδάσκαλο τον εξάδελφό του (εξώγαµο εγγονό του Καρόλου Β΄) James Radclyffe Κόµη του Derwentwater. Σηµειώνω τις λεπτοµέρειες για να υπογραµµίσω ότι ο παλαιός τεκτονισµός ήταν µια υπόθεση λίγων αδελφών και κυρίως ανθρώπων που υπήρξαν γύρω από τους Στιούαρτ.

Ο Μεγάλος Ρήτορας , Ιππότης Ράµσεϊ, στην περίφηµη δηµόσια οµιλία του διακηρύσσει έναν άλλο τεκτονισµό που προέρχεται από τα αρχαία µυστήρια και περιέχει την ιπποτική παράδοση. Είναι η αρχή αυτού που ονοµάζουµε Αρχαίο και Αποδεδεγµένο Σκωτικό Τύπο. Σε αυτόν τον τεκτονισµό που αναπτύσσεται από την Γαλλία στην υπόλοιπη Ευρώπη, σχεδόν αµέσως λειτουργούν στοές υιοθεσίας που δέχονται γυναίκες. Και εκεί στη Γαλλία στα τέλη του 19^ου αιώνα θα µυηθεί η συγγραφέας και µαχητική φεµινίστρια Maria Deraismes γεγονός που θα σηµάνει την εγκαθίδρυση του Μεικτού Τεκτονισµού.

                                              Ιορδάνης Πουλκούρας 16/11/2012