ΠΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

ΠΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

 

   Όταν ξεκίνησα να ασχοληθώ με το σημερινό μου θέμα προ δεκαετίας, προκειμένου να το παρουσιάσω στους Αδελφούς, διαπίστωσα πόσο δύσκολο ήταν και πόσες γνώσεις θα έπρεπε να έχεις για να το αποτολμήσεις. Τώρα δίκαια θα διερωτηθείτε γιατί επανέρχομαι. Η απάντηση μου είναι γιατί περιήλθε στα χέρια μου μια ομιλία διακεκριμένου Διδασκάλου και Ακαδημαϊκού η οποία έγινε στη Μαγούλα της Σπάρτης τον Απρίλη του 1976 και η οποία μου έδωσε το κέντρισμα να προχωρήσω στη διερεύνηση του δύσκολου αυτού θέματος.

          Ο σοφός ομιλητής, Αδελφοί μου, απευθυνόμενος σε μια ομήγυρη ανθρώπων του πνεύματος, μεταξύ άλλων, στη ψυχολογική προεισαγωγή του στο πρόβλημα του θανάτου, είπε τα ακόλουθα: Και ύστερα για το θέμα, που εδώ συζητήθηκε, κανένας σοβαρός άνθρωπος, προχωρημένος στα χρόνια, δεν έχει δικαίωμα να πει ότι δεν είναι έτοιμος. Κανένας δεν έχει αυτό το δικαίωμα. Αλλά παρά ταύτα ποιος είναι έτοιμος! Πόσοι από την εποχή της ολονυκτίας, που μας διηγείται ο Φαίδων, μπορούν να πουν ότι είναι άξιοι να μιλήσουν για το μέγιστο μάθημα! Πόσο εγώ προσωπικά είμαι ανέτοιμος το δοκίμασα σε ένα τυχαίο περιστατικό, που μου συνέβη προ ολίγου καιρού, ένα βράδυ στο γραφείο μου. Κρατούσα στο χέρι μου ένα χειρόγραφο μου, στο οποίο είχα εναποθέσει ένα κομμάτι της ψυχής μου, κάτι δικό μου πολύ, κάτι που - ομολογούμενη αμαρτία- το θεωρούσα και από τα πιο σημαντικά γραπτά μου. Εκεί λοιπόν, που έτσι καμάρωνα και έδενα τις σελίδες μου με μια καρφίτσα, τρύπησα το δάχτυλο μου. Μια σταγόνα αίμα, αυτό ήταν όλο. Έκανα τότε μια σύγκριση άθελα μου. Το δάχτυλο με τη σταγόνα το αίμα και το κείμενο, στο οποίο είχα εναποθέσει ένα κομμάτι της ψυχής μου. Και συγκρίνοντας, παρατήρησα ότι πιο πολύ με ενδιέφερε το δάχτυλο από το κείμενο. Είδα ότι το δάχτυλο μου είναι πιο κοντά από το πολύτιμο χαρτί, ότι ήτανε το δάχτυλο πιο δικό μου από τα νοήματα μου, που περιέχονταν στο χαρτί. Και αισθάνθηκα τότε μια ταπείνωση. Είπα στον εαυτό μου: Δεν έχεις αρκετά αποπροσωποποιηθεί, δεν έχει γίνει συνείδηση σου ότι το είναι σου, το πιο ουσιαστικό, αποτελείται από αυτά που είναι αποσυνδεδεμένα από το υλικό και ψυχικό σου είναι. Δεν έχεις ο ίδιος, όπως θα έπρεπε, αντικειμενοποιήσει τον εαυτό σου, που βρίσκεται έξω και κινείται πέρα από τον λεγόμενο εαυτό σου. Και είπα ακόμη στον ταπεινωμένο εαυτό μου: Μόνο αν εκτελέσω αυτήν την «μετάβαση σε άλλο γένος», την μεταπήδηση έξω από τον χρόνο και το χώρο, μόνο τότε θα μπορέσω να αντικρίσω το θάνατο με δικαιοσύνη και αμερόληπτα. Αλλιώς θα είμαι δούλος του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης και φυσικά, από αυτό κινημένος, θα βλέπω το θάνατο σαν ένα κακό. Έπρεπε να με πονάει λιγότερο το δάχτυλο από το νόημα του χαρτιού. Να υπάρξω πολύ περισσότερο στο χαρτί παρά στο δάχτυλο.

          Στις λίγες αυτές γραμμές που μεταφέρω από την ομιλία του φιλοσόφου Ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Τσάτσου, σαφώς διαφαίνεται  όπως γίνεται πληρέστερα νοητό σε ολόκληρη την ομιλία του - πόση παίδευση χρειάζεται για να μπορέσει ο άνθρωπος να φθάσει στο σημείο που να ενδιαφερθεί περισσότερο για το άϋλο και συνεπώς αθάνατο πνεύμα, από το φθαρτό σαρκίο που το περιβάλλει. Σε αυτό το σημείο Αδελφοί μου επιμένει και ο Τεκτονισμός. Επιμένει δηλαδή στην πνευματική καλλιέργεια, η οποία αναμφισβήτητα ενδυναμώνει την πίστη μας προς την αθανασία της ψυχής.

Αδελφοί μου, είναι σε όλους γνωστό ότι ο Τεκτονισμός είναι θεσμός αφ’ εαυτού προερχόμενος, απορρέων εκ του ορθού λόγου και κατά συνέπεια παγκόσμιος.Ο Αρχαίος και αποδεκτός συμβολικός Ελευθεροτεκτονισμός καίτοι σταθερά αφοσιωμένος στο θεμελιώδες δόγμα της αθανασίας της ψυχής και τις αναγνωρίσεως του Θεού του οποίου την ύπαρξη διακηρύττει υπό το όνομα Μ.Α.Τ.Σ., είναι προπαντός θεσμός προοδευτικός, χωρίς να θέτει όριο στην αναζήτηση της αλήθειας.

          Αυτά Αδελφοί μου διαφαίνονται στη μελέτη των αρχαίων τυπικών και της εν γένει κοσμοθεωρίας του. Εξ’ άλλου, όταν ζητήσουμε την εισδοχή μας στην Τεκτονική οικογένεια, μας θέτουν το ερώτημα: Πιστεύεται στην ύπαρξη του Θεού και στην Αθανασία της ψυχής! Θεμελιώδης λοιπόν προϋπόθεση για να γίνει ο αμύητος αποδεκτός στο Τεκτονισμό είναι η πίστη στην ύπαρξη του Θεού και στην Αθανασία της ψυχής.        

   Μετά λοιπόν την περιληπτική αυτή προεισαγωγή που κατά την γνώμη μου θεωρείται αναγκαία, προχωρούμε στην ανάπτυξη του θέματος μας. Θέματος που εκ του προοιμίου δηλώνω ότι δεν είναι δυνατόν να εξαντληθεί όχι στην ολιγόλεπτη αυτή ομιλία, αλλά ούτε και σε χρόνο που είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε. Απλά θεωρώ επιτυχία αν κατορθώσω με τα λίγα που θα παραθέσω να κεντρίσω το ενδιαφέρον στον καθ’ ένα για περαιτέρω μελέτη και έρευνα στο τεράστιο αυτό θέμα.

    Με παράθεση λοιπόν κειμένων, σκέψεων και συμπερασμάτων από φιλοσοφικής, θρησκευτικής και λογοτεχνικής πλευράς, θα προχωρήσω για να σας μεταδώσω αμυδρά μόνο γεύση του θέματος. Κατά την άποψη μου η πίστη στην Αθανασία της ψυχής συνδέεται απόλυτα με το πρόβλημα του θανάτου, ο οποίος αποτελεί σταθμό και όχι τέρμα. Γιατί ο θάνατος αν αποτελούσε τέρμα της ζωής, τότε η ηθική πράξη δεν θα είχε νόημα, όπως δεν θα είχε νόημα και η ίδια η ζωή. Ο θάνατος δεν είναι σκοπός της ζωής. Σκοπός της είναι να λάβει νόημα με την ηθική πράξη, το λόγο και τις άλλες εκδηλώσεις του πνευματικού βίου. Ο θάνατος ανταποκρίνεται στην ελπίδα και στην νοσταλγία του για εκείνο που ήταν πριν έλθει στον κόσμο, στην επίγεια ζωή και εκείνο που θα είναι όταν φύγει από αυτή. Οι θεωρίες περί αθανασίας της ψυχής καθώς και αυτές περί μη παρατάσεως του ψυχικού μετά θάνατο βίου, είναι γνώμες που εξαρτώνται από την κοσμοθεωρία κάθε φιλοσοφικής σχολής.

     Ο θείος Πλάτων, εκ των κυριότερων εκπροσώπων και υποστηρικτών της αθανασίας της ψυχής, διακηρύττει ότι η ψυχή προϋπήρχε και θα διατηρηθεί και μετά το σαρκικό θάνατο, εφ’ όσον είναι ασώματη, αόρατη, άυλη, εκτός χώρου και χρόνου.

Οι ψυχές που δεν αντιστάθηκαν στα πάθη και στις σαρκικές ηδονές, είναι καταδικασμένες να επανέλθουν. Ο Πλάτων λέγει ότι ένα μέρος των εδώ γνώσεων μας είναι ανάμνηση των παλαιοτέρων μας υπάρξεων. Στον Μένωνα αναφέρεται ο Σωκράτης ο οποίος θέτει σε ένα μικρό δούλο ερωτήσεις και τον φέρνει στο σημείο να διαπιστώσει το Πυθαγόρειο Θεώρημα. Μετά την διαπίστωση αυτή ερωτά τον μικρό δούλο, που έμαθες μαθηματικά! Αυτός απαντά ότι είναι αγράμματος. Και τότε ο Σωκράτης λέγει, ότι τα γνώριζε σε άλλη ζωή πριν να γεννηθεί και ότι είχε ανάμνηση των γνώσεων της προγενέστερης του ζωής. Για τον Σωκράτη ο θάνατος δεν σημαίνει πεθαίνω, σημαίνει αλλάζω. Η ζωή είναι αγώνας, ο θάνατος είναι νίκη. Και η γη είναι ο εξιλαστήριος βωμός.

    Η παραλληλική θεωρία κατά την οποία η ψυχή και το σώμα είναι διττές ιδιότητες μιας ουσίας, παραδέχεται τη συνέχιση της ψυχικής ζωής μετά το σωματικό θάνατο. Η συνέχιση όμως αυτή δεν θα είναι αιώνια, αλλά θα διαρκέσει μέχρι της καταστροφής του κόσμου με το πυρ και της μεταβολής του σε μάζα από την οποία δια της εξελίξεως αναδημιουργούνται τα όντα. Οι πρωτόγονοι άνθρωποι είχαν αναπτυγμένη την ιδέα ότι η αθανασία της ψυχής ήταν μόνο στις ψυχές των Αρχηγών τους, τους οποίους λάτρευαν και μετά θάνατο. Όσο τα χρόνια περνούσαν έγινε πίστη τους ότι η ψυχή όλων των ανθρώπων είναι αθάνατη. Σε άλλη περίοδο της εξελίξεως του ανθρώπου, πιστευόταν ότι οι ψυχές ζουν σε κόσμο διάφορο της επίγειας ζωής και ανάλογο της νοητικής και ηθικής τους ανάπτυξης.

   Οι αρχαίοι Έλληνες στη μυθολογία τους αλλά και στις φιλοσοφικές τους ιδέες, είχαν σαν κυρίαρχη αντίληψη την αθανασία της ψυχής. Με τόση δε πεποίθεση πίστευαν τούτο, ώστε να επισημαίνονται και είσοδοι στο Βασίλειο του Άδη, ακόμη Δε ορισμένοι ήρωες να κατορθώνουν να μεταβαίνουν από το γήινο κόσμο, στον κόσμο των νεκρών και να επιστρέφουν. Χαρακτηριστική η μετάβαση του Ορφέα στον Άδη για ανεύρεση της Ευρυδίκης. Μύθοι οι οποίοι έχουν τεράστια συμβολική σημασία.

    Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι οι ψυχές προϋπήρχαν και έμπαιναν σε ανθρώπινα σώματα προκειμένου να εξιλεώσουν παλιές τους αμαρτίες. Για τις ενάρετες στο κόσμο αυτό ψυχές έλεγαν ότι μεταβαίνουν και ζουν μακάρια στη θεϊκή κατοικία. Ανάλογες του Πυθαγόρα θεωρίες δίδαξε και ο Εμπεδοκλής. Κατά τη φιλοσοφία των Γιόγκι ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ζωής, αλλά μόνο ένας κρίκος στην μακριά αλυσίδα των αναγεννήσεων όπου έχει  περάσει το πνεύμα μέχρι να εξαφανισθεί και να επιστρέψει καθάριο στην του υπέρτατου όντος θέση, απ’ όπου προήλθε.

     Ο μέγας Αδελφός Γκαίτε μας διδάσκει ότι «καμία ύπαρξη δεν μπορεί να ξεπέσει στο μηδέν. Το αιώνιο ενυπάρχει αιώνια μέσα στα πάντα». Γράφει δε: «Ποτέ δεν πηγαίνω περίπατο, όταν έχει φεγγάρι, ποτέ, χωρίς να με συνοδέψει η ανάμνηση των πεθαμένων μου, χωρίς να νοιώσω το συναίσθημα του θανάτου και ότι μας μέλλεται. Θα υπάρχουμε! Είπε πάλι, και η φωνή της ήταν γεμάτη εξαίσιο αίσθημα. Μα, θα ξανασυναντηθούμε, άραγε, εκεί πέρα! Τι πιστεύεται εσείς! Τι λέτε! Θα ξαναϊδωθούμε είπα, ναι, θα ξανασυναντηθούμε και θα αναγνωρίσουμε ο ένας τον άλλο, με όποια μορφή κι αν έχουμε».

          Θα κλείσω τη φιλοσοφική θεώρηση του πονήματος με αποσπάσματα της ομιλίας περί ζωής και θανάτου του καθηγητή της φιλοσοφίας και Ακαδημαϊκού Γιάννη Θεοδωρακόπουλου, μέσα από την οποία σαφώς διαφαίνονται οι απόψεις του για την ζωή, το θάνατο και την Αθανασία της ψυχής. 

Με το θάνατο είναι κανείς μοναχός, ολομόναχος. Εδώ δεν χωράει αντιπροσώπευση του ενός ανθρώπου από τον άλλο. Κανείς δεν μπορεί να απαλλάξει τον εαυτό του από τον θάνατο του, αλλά και κανείς δεν μπορεί να αναλάβει τον θάνατο του άλλου. «Είμαστε όλοι κλητοί, από τον θάνατο και κανείς δεν μπορεί να πεθάνει για τον άλλο», λέει ο Λούθηρος. Η ζωή ως ζωή είναι ασυντέλεστη, δηλαδή δεν μας είναι ποτέ προσιτή ως ολότης, αλλά ούτε και ο θάνατος είναι η συντέλεια της ζωής, γιατί κι αυτός την τερματίζει απλώς περίπου, οπουδήποτε. Ως συντέλεια, δηλαδή ως πραγματική ολότης και εντέλεια, ως αληθινή εντελέχεια, είναι δυνατόν να νοιώσει κανείς την ζωή μόνο από τη σκοπιά του πνεύματος. Μόνο απ’ αυτήν τη σκοπιά αρχίζει και η πραγματική μελέτη του θανάτου μέσα στον άνθρωπο. 

Στα παραπάνω λεγόμενα του σοφού ομιλητή και ιδιαίτερα «με το θάνατο είναι κανείς μοναχός» θα μπορούσε να προστεθεί: «με την εξαίρεση εκείνων που με το θάνατο τους αντιπροσώπευσαν την ανθρωπότητα και πέθαναν γι’ αυτή, για να αναγεννήσουν. Ο θάνατος του ενός υπέρ των πολλών. Η εκούσια θυσία».

Και αλλού ο ομιλητής αναφέρει: Στο τέλος της εφηβικής ηλικίας και στην αυγή της ώριμης γίνεται κατά κανόνα μέσα στον άνθρωπο και μάλιστα σε όποιον έχει σημαντικά πνευματικά σπέρματα μέσα του, μια επανάσταση, που είναι η συντριβή ενός κόσμου. Εδώ, πρώτη φορά η ψυχή και το συναίσθημα της αποκόβεται μονομιάς από τα περασμένα και από τα γύρω της, λησμονεί πολλά της παιδικής ηλικίας και είναι σαν να χάνει όλο της το στερεό έδαφος. Ο θάνατος έχει εδώ τώρα διπλή σημασία. Η φθορά της απλής, φυσικής και άμεσης ζωής είναι η μία, η γέννηση μιας καινούργιας πνευματικής ζωής είναι η άλλη. Η Χριστιανική θρησκεία θεωρεί σαν βασική και θεμελιώδη προϋπόθεση της πίστης, την αθανασία της ψυχής. Σε πλείστα χωρία ης Καινής Διαθήκης σαφώς αναφέρεται η ύπαρξη της μεταθανάτιας ζωής, η οποία συνδέεται στενά με την Χριστιανική διδασκαλία.